Listopadowe „Mówią Wieki” – o Kujawach i Pomorzu

Samorządowe województwo kujawsko-pomorskie to organizm młody – ma zaledwie 15 lat – zlepiony z kilku krain historycznych, mających swą specyfikę i tożsamość. To m.in. na Kujawach rodziła się polska państwowość; znajdziemy tu piękne średniowieczne zabytki, tężnie Inowrocławia i Ciechocinka, usłyszymy gwarę i zatańczymy kujawiaka. Stad wreszcie pochodzi popularny w całej Polsce olej. Ziemia chełmińska najbardziej kojarzy się z gotykiem toruńskiej Starówki i krzyżackich zamków oraz prawem chełmińskim, które stało się podstawą założenia wielu miast i wsi. Ziemia dobrzyńska to tradycja zakonu rycerskiego braci dobrzyńskich, urokliwe pałacyki i dworki. Na północnych krańcach województwa mamy części Kociewia i Borów Tucholskich, bardzo lubianych przez turystów ceniących nieskażoną przyrodę i dobrą kuchnię. Na zachodzie − części Krajny i Pałuk ze sławnym Biskupinem i wąskotorową kolejką.

Swoje atuty mają też miasta województwa. Toruń szczyci się Kopernikiem, piernikami i najpiękniejszym stadionem żużlowym świata; Bydgoszcz – architekturą z XIX i XX wieku, pogromcą Enigmy Marianem Rejewskim czy wybitnymi sportowcami Krzyszkowiakiem, Bońkiem i Gollobem; Włocławek – silnymi tradycjami kościelnymi i przemysłowymi, Grudziądz – architekturą militarną i dziedzictwem przedwojennej polskiej kawalerii, Inowrocław – poetą Kasprowiczem i parkiem solankowym, Ciechocinek – statusem czołowego polskiego uzdrowiska.

Zapraszamy do zapoznania się z epizodami dziejów ziem wchodzących w skład województwa kujawsko-pomorskiego i zachęcamy do jego odwiedzenia. Każdy znajdzie tu coś dla siebie: bogactwo tradycji historycznych i kulturowych, ciekawą architekturę, wspaniałe krajobrazy, świeże powietrze, czyste wody rzek i jezior. No i coraz lepszą, rozwijającą się w szybkim tempie infrastrukturę komunikacyjną i turystyczną.

SPIS TREŚCI

„Stąd nasz ród” – słowo wstępne Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego Piotra Całbeckiego

„2014 – Rok ludzi wolności”
Informacja o projekcie historyczno-edukacyjnym władz Województwa Kujawsko-Pomorskiego, w ramach którego przypomina się bohaterów polskiej historii XX wieku urodzonych na terenie województwa lub z nim związanych, m.in. prezydenta Władysława Raczkiewicza, prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego, kryptologa Mariana Rejewskiego, jedynej kobiety-cichociemnej Elżbiety Zawackiej

„Jesteśmy skazani na tę wspólnotę”. Rozmowa z prof. Jarosławem Kłaczkowem i prof. Krzysztofem Mikulskim
Dwaj historycy z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu dyskutują historii ziem wchodzących w skład województwa kujawsko-pomorskiego oraz o tożsamości jego mieszkańców. Mówią m.in. o zadawnionym konflikcie miedzy Bydgoszczą a Toruniem.

Tomasz Wojciechowski, „O Popielu, myszach i Kruszwicy”
Według Galla Anonima dynastia Piastów objęła rządy nad Polanami po śmierci złego władcy Popiela, którego ponoć zjadły myszy. Miało się to stać w Kruszwicy nad Gopłem. Nad miastem do dziś króluje Mysia Wieża, tyle że zbudowana w… XIV wieku. Autor docieka, ile prawdy może być w legendzie o Popielu.

Wojciech Kalwat, „Biskupin – zatopiona historia”
81 lat temu, po osuszeniu podmokłych terenów nad Jeziorem Biskupińskim niedaleko Żnina, odkryto ślady przedpiastowskiej osady. Biskupin stał się archeologiczną sensacją i przedmiotem sporu między archeologią polską i niemiecką, które chciały tam widzieć matecznik swoich przodków. Do dziś jest to jeden z najbardziej znanych skansenów w Polsce.

Andrzej Radzimiński, „W imię krzyża. Działalność misyjna na pograniczu polsko-pomorsko-pruskim”
Mieszkańcy tych ziem zetknęli się z chrześcijaństwem pod koniec X wieku: w 997 roku św. Wojciech wyruszył z misją chrystianizacyjną do Prusów. Mimo jego męczeńskiej śmierci pogranicze państwa Polan, Pomorza i Prus stało się celem kolejnych misji

Wojciech Kalwat, „Uchwycone w kamieniu”
Autor zaprasza czytelników w podróż szlakiem romańskich zabytków Kujaw, m.in. do Kruszwicy, Strzelna i Inowrocławia

Krzysztof Kwiatkowski, „Brama do Prus. Zakon niemiecki w ziemi chełmińskiej i na Kujawach w późnym średniowieczu”
Krzyżacy przybyli na pogranicze kujawsko-chełmińskie w pierwszej połowie XIII wieku. Byli panami tych ziem przez niemal 250 lat. Mimo że w polskiej świadomości historycznej byli i są wrogami, trudno odrzucić interesującą spuściznę cywilizacyjną i kulturalną zakonu.

Krzysztof Mikulski, „Toruń – piękny”
„Gdańsk bogaty, Królewiec wielki, Elbląg warowny, Toruń piękny” – mówili kiedyś ludzie na Pomorzu. W mrokach dziejów zniknęła wielkość Królewca, warowność Elbląga, nadszarpnięte zostało bogactwo Gdańska. Tylko Toruń pozostał piękny. Wznoszące się nad Wisłą mury obronne, nad nimi sylwety kamienic, kościołów i wieży ratuszowej tworzą niepowtarzalną panoramę miasta. Ten widok pozostaje w pamięci na długo…

Michał Targowski, „Nieszawa – wędrujące miasto”
Nieszawa to dziś małe, nieco senne miasteczko nad Wisłą, leżące ok. 30 km na południe od Torunia. Mało kto wie, że w średniowieczu dwukrotnie było przenoszone w inne miejsce. M.in. dlatego, że stanowiło konkurencję dla toruńskich kupców i rzemieślników.

Edmund Mikołajczak, „Solowarstwo na Kujawach”
Kujawy słyną z soli nie mniej niż Wieliczka czy Bochnia. Autor opisuje pozyskiwanie soli w regionie od średniowiecza do czasów współczesnych. Nie zapomina też o źródłach solankowych, dzięki którym Ciechocinek stał się uzdrowiskową perełką.

Jarosław Dumanowski, „Przyprawy, humory i renesans. Mikołaj Kopernik i najstarsza książka kucharska”
Mikołaj Kopernik znał się nie tylko na astronomii, ekonomii czy medycynie. Wiedział również, jak wypiekać chleb i zapewne najstarszą drukowaną książkę kucharską z 1470 roku. Co jadł słynny torunianin i ludzie jego epoki, docieka znany badacz kuchni staropolskiej.

Michał Targowski, „Olędrzy i mennonici nad Dolną Wisłą”
W dolinie Dolnej Wisły, przecinającej obszar obecnego województwa kujawsko-pomorskiego, w przeszłości osiedlali się przybysze z Niderlandów zwani olędrami. Wyróżniali się także wyznaniem – byli mennonitami…

Arkadiusz Bożejewicz, „Wojna o ujście Wisły. Rzeczpospolita kontra Szwecja”
W 1626 roku rozpoczął się czteroletni konflikt polsko-szwedzki zwany wojną o ujście Wisły. Tereny dzisiejszej północnej Polski stały się areną pojedynku jednego z największych wodzów epoki Gustawa II Adolfa z polskim hetmanem Stanisławem Koniecpolskim…

Krzysztof Mikulski, „Kazimierz Teodor Jabłonowski herbu Prus III alias Wilcze Kosy. Z dziejów występnych poczynań i nieszczerej skruchy szlacheckiego gwałtownika”
To barwna opowieść o XVII-wiecznym szlachcicu z powiatu świeckiego, który był awanturnikiem i rabusiem terroryzującym okolicę. Ciężko poturbowany przez jednego z pokrzywdzonych, miał się zmienić w dobrego obywatela. Ale ciągnęło wilka do lasu…

Mariusz Mróz, „Toruń – miasto-twierdza”
Autor opisuje, jak władze pruskie w XIX wieku rozbudowały toruńską twierdzę. Wpłynęło to bardzo niekorzystnie na rozwój miasta. Poznamy fortyfikacje Torunia i niełatwe współżycie mieszkańców z żołnierzami tutejszego garnizonu.

Tomasz Krzemiński, „Na granicy dwóch imperiów”
Uważny obserwator, przemierzając region kujawsko-pomorski, dostrzeże różnice w architekturze czy układzie przestrzennym kolejnych miejscowości. Wynikają one z tego, że w XIX stuleciu biegła tędy granica między ówczesnymi mocarstwami: Prusami i Rosją. I choć współcześnie dynamiczny rozwój budownictwa zaciera ślady historii, to nadal są one widoczne.

Szymon Drej, „Wiktor Kulerski i fenomen „Gazety Grudziądzkiej”
Wiktor Kulerski, który całe życie poświęcił sprawie chłopskiej na Pomorzu, był postacią nietuzinkową. Obdarzony ogromną charyzmą, przedsiębiorczy i ambitny, wyrastał ponad otoczenie. Jego ukochanym dzieckiem była „Gazeta Grudziądzka”, swego czasu największa polska gazeta, jaka się ukazywała

Marcin Czajkowski, „Strzały w małym Berlinie”
Wydarzenia, które miały miejsce 3 i 4 września 1939 roku w Bydgoszczy, gdy niemiecka społeczność miasta była represjonowana za domniemany udział w dywersji przeciwko Wojsku Polskiemu, stały się przedmiotem niezwykle ostrego sporu historyków polskich i niemieckich. Hitlerowska propaganda określiła je mianem „bydgoskiej krwawej niedzieli”. Krwawy był też niemiecki odwet na bydgoskich Polakach…

Dodatek edukacyjny „Mówią wieki w szkole”, a w nim:
• Konkurs Szkolna Liga Historyczna
• Historia i społeczeństwo – refleksje po pierwszym roku realizacji.
• Historia w karykaturze, czyli oblicza śmierci
• Pamięć i niepamięć – złożone relacje polsko-niemieckie
• Religie dawnej Rzeczypospolitej w źródłach
• Bydgoska „krwawa niedziela” – scenariusz na lekcję historii
• Edukacja regionalna w Województwie Kujawsko-Pomorskim
• Efektowna mapa historycznych miejsc w Kujawsko-Pomorskim

Ponadto w numerze stale działy:
• Telegraf Historyczny (informacje o odkryciach archeologicznych, wieści z muzeów, ciekawe strony internetowe dla miłośników historii)
• Recenzje
• Noty o książkach (autorska rubryka Macieja Janowskiego)
• Z księgarni (przegląd nowości wydawniczych)

„Mówią wieki” można nabyć w salonach EMPiK, Kolportera, Garmonda, Inmedio oraz dobrych kioskach RUCH-u. Prenumeratę realizują Bellona SA i RUCH.

Zapraszamy także na nasze strony internetowe: www.mowiawieki.pl oraz facebook.com/mowiawieki