Uroczystości upamiętniające 73. rocznicę likwidacji niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego na Majdanku. Fot. PAP/W. Pacewicz
Wystawa pamiątek i pokaz filmu dokumentalnego złożyły się na obchody 73. rocznicy likwidacji niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku w Lublinie. W latach 1941-44 w obozie tym życie straciło około 80 tys. osób.
„Najważniejsze jest spojrzenie w głąb tych historii (więźniów Majdanka), bo wówczas możemy nie tylko doświadczać tej przeszłości, ale przede wszystkim zobaczyć, że ona jest ważna dla nas (…) Ta przeszłość i pamięć staje się elementem, który kształtuje najpierw naszą wrażliwość, później naszą świadomość, a na końcu - tożsamość. Pamiętamy o tych wszystkich, którzy tu zginęli, którzy odeszli, ale pamiętamy dla nas samych” - powiedział dyrektor Muzeum na Majdanku Tomasz Kranz.
„Najważniejsze jest spojrzenie w głąb tych historii (więźniów Majdanka), bo wówczas możemy nie tylko doświadczać tej przeszłości, ale przede wszystkim zobaczyć, że ona jest ważna dla nas (…) Ta przeszłość i pamięć staje się elementem, który kształtuje najpierw naszą wrażliwość, później naszą świadomość, a na końcu - tożsamość. Pamiętamy o tych wszystkich, którzy tu zginęli, którzy odeszli, ale pamiętamy dla nas samych” - mówił dyrektor Muzeum na Majdanku Tomasz Kranz.
W holu Centrum Obsługi Zwiedzających w specjalnych gablotach zaprezentowano pamiątki po Helenie Pawluk, byłej więźniarce KL Lublin oraz więzienia na Zamku w Lublinie. Helena Pawluk został aresztowana i skazana na śmierć za pomoc w uratowaniu żydowskiego lekarza, który leczył jej rodzinę. Udało się jej przeżyć i opuścić więzienie na Zamku 22 lipca 1944 r. Zmarła w 1994 r. w Warszawie.
Na wystawie można zobaczyć należące do Pawluk różne dokumenty - m.in. liczne legitymacje, świadectwa ukończenia kursów, studiów, a także list pisany z więzienia do synów, w którym Helena Pawluk, pogodzona ze śmiercią, prosi ich, aby nie szukali odwetu.
Pokazane na wystawie pamiątki pochodzą z kolekcji blisko stu fotografii, dokumentów i przedmiotów, które pod koniec ub. roku Muzeum na Majdanku przekazali potomkowie Heleny Pawluk.
Uczestnicy obchodów rocznicowych obejrzeli też przygotowany na tę okazję film dokumentalny „Okupacja niemiecka oczami polskich więźniów”, złożony z fragmentów relacji byłych więźniów obozu, osób zrzeszonych w Polskim Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych. Następnie przed Pomnikiem-Bramą zostały złożone kwiaty oraz zapalone znicze.
Likwidację obozu na Majdanku Niemcy rozpoczęli w marcu 1944 r., kiedy liczyli się już z możliwością klęski. W obozie znajdowało się wtedy 9 tys. więźniów różnych narodowości i nieco ponad 2 tys. radzieckich jeńców-inwalidów przetrzymywanych w specjalnie dla nich urządzonym lazarecie.
Większość więźniów przetransportowano do innych obozów koncentracyjnych; do obozów na terenie Rzeszy wywożono osoby uznane za zdolne do pracy, natomiast chorzy i słabi trafili do Auschwitz. Na początku lipca ponad 1,2 tys. jeńców wysyłano do obozu koncentracyjnego w Mauthausen pod Linzem.
22 lipca 1944 r. nastąpiła ostateczna likwidacja obozu. Niemcy likwidowali obóz w pośpiechu - dokonywali masowych egzekucji, niszczyli dokumenty, podpalili budynek krematorium. Przy krematorium rozstrzelali kilkuset więźniów Zamku Lubelskiego i cywili w odwet za działalność partyzancką. Około 800 osób wyprowadzono z Majdanka pod eskortą funkcjonariuszy SS i po kilkudniowym marszu załadowano w Ćmielowie do pociągu jadącego do Auschwitz.
W lipcu 1944 r. na Majdanku pozostawało blisko tysiąc byłych żołnierzy Armii Czerwonej, w tym duża liczba inwalidów, oraz półtora tysiąca chłopów z lubelskich wsi aresztowanych w ostatnich dniach czerwca 1944 r.
22 lipca 1944 r. nastąpiła ostateczna likwidacja obozu. Niemcy likwidowali obóz w pośpiechu - dokonywali masowych egzekucji, niszczyli dokumenty, podpalili budynek krematorium. Przy krematorium rozstrzelali kilkuset więźniów Zamku Lubelskiego i cywili w odwet za działalność partyzancką. Około 800 osób wyprowadzono z Majdanka pod eskortą funkcjonariuszy SS i po kilkudniowym marszu załadowano w Ćmielowie do pociągu jadącego do Auschwitz.
Następnego dnia rano, w niedzielę 23 lipca, z Majdanka wyszli niepilnowani przez nikogo chłopi. Prawdopodobnie kilka godzin później na teren obozu wkroczyły Wojska I Frontu Białoruskiego, podczas trwających jeszcze walk o Lublin.
Niemiecki obóz koncentracyjny w Lublinie, w urzędowej nomenklaturze nazywany Konzentrationslager Lublin, funkcjonował od października 1941 r. do 22 lipca 1944 r. Spośród prawdopodobnie 150 tys. osób z ok. 30 krajów, którzy przeszli przez Majdanek, na skutek głodu, chorób, pracy ponad siły, a także w egzekucjach i komorach gazowych, życie straciło około 80 tys. osób, z czego 60 tys. to byli Żydzi przywożeni tu z całej Europy.
Obóz na Majdanku pełnił m.in. funkcję obozu jenieckiego, karnego, obozu pracy przymusowej. Dla Żydów był obozem zagłady - w komorach gazowych mordowano często całe rodziny m.in. żydowskich mieszkańców Lubelszczyzny i Żydów z getta warszawskiego.
Po wkroczeniu wojsk sowieckich na terenie Majdanka funkcjonował jeszcze obóz dla jeńców niemieckich, skąd sukcesywnie wysyłano ich do obozów w głąb Związku Radzieckiego. Jedno z pól hitlerowskiego obozu przejęło NKWD - więziono tu oficerów i podchorążych Armii Krajowej oraz Batalionów Chłopskich uznanych za wrogów politycznych, których potem wywieziono do łagrów sowieckich.
W listopadzie 1944 r. na terenie b. obozu na Majdanku utworzono muzeum martyrologiczne.(PAP)
ren/ pat/
