Marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński (2P) podczas konferencji "Przedstawiciele Ziemi Przemyskiej w życiu parlamentarnym Rzeczypospolitej". Fot. PAP/D. Delmanowicz
Marszałek Sejmu Marek Kuchciński powiedział w niedzielę w Przemyślu, że powstający w 1468 roku polski parlamentaryzm był rozwiązaniem ustrojowym „w ówczesnym świecie europejskim nigdzie nie spotykanym”.
Kuchciński uczestniczył w zorganizowanej z okazji 550-lecia polskiego parlamentaryzmu konferencji naukowej "Przedstawiciele ziemi przemyskiej w życiu parlamentarnym Rzeczypospolitej".
"Był to model ustrojowy dotąd w ówczesnym świecie europejskim nigdzie nie spotykany. Stanowił połączenie rozwiązań monarchistycznych i republikańskich" - mówił Kuchciński.
Zaznaczył, że został "w następnych wiekach XVI i XVII rozciągnięty na ziemie położone pomiędzy Wisłą, Dźwiną i Dnieprem, a więc między morzami Bałtyckim i Czarnym". "Dzisiaj mówimy o tym obszarze jako Międzymorze. Stał się w ten sposób w naszej części Europy uniwersalny" - dodał.
Marszałek Sejmu przypomniał, że "polska tradycja parlamentarna kształtowała się na obszarze przenikania się wielu grup etnicznych, kultur, religii i wyznań, obyczajów i tradycji".
"Stała się inspiracją dla mieszkańców wielu ziem. Dla ziem polskich, dla ziem ruskich - Rusi Białej, Czerwonej i Czarnej, ziem litewskich, kurlandzkich, inflanckich, mołdawskich, czy pruskich. Te wszystkie ziemie w tamtym czasie były równie ważne dla Rzeczypospolitej. Składały się na jej dorobek. Budowały jej potencjał polityczny i kulturowy" - podkreślił.
Kuchciński zauważył, że Rzeczpospolita obojga narodów przyciągała "Żydów i Ormian oraz uchodźców politycznych z Europy Zachodniej ogarniętej wojnami religijnymi i dynastycznymi, uciekających przed despotyzmem władców".
W ocenie marszałka Sejmu "ta wyjątkowość trwale wpłynęła na tożsamość narodową nie tylko Polaków, ale także innych mieszkańców naszej części Europy".
Przypomniał, że o wpisanie w marcu tego roku aktu Unii Lubelskiej na listę dziedzictwa dokumentów "Pamięć Świata" UNESCO oprócz Polski zabiegały także Łotwa, Litwa, Białoruś i Ukraina; państwa położone na terenie dawnej Rzeczpospolitej.
Jej parlamentaryzm - według Kuchcińskiego - "stał się fundamentem kultury politycznej całej, można powiedzieć, Europy Środkowej". "Umożliwił nam kształtowanie się podmiotowości politycznej rozumianej w kategoriach republikańskich, czyli uczestniczenia w życiu publicznym, w życiu politycznym" - powiedział marszałek Sejmu.
W trakcie konferencji prof. Dariusz Kupisz z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie zwrócił uwagę, że do niedawna początki polskiego parlamentaryzmu datowano na 1493 rok. "Jednak, jak dowiodły badania prof. Wacława Urszczuka, mamy o wiele starszą tradycję sejmu dwuizbowego. Pierwszy taki sejm bezsprzecznie obradował w Piotrkowie, ale już w roku 1468" - mówił prof. Kupisz.
Kancelaria Sejmu była inicjatorem trzech konferencji naukowych dotyczących początków polskiego parlamentaryzmu. Poprzednie odbyły się w Warszawie i Piotrkowie Trybunalskim. "Staramy się wyjść z tymi informacjami poza świat nauki. Chcemy, aby powoli przebiły się do świadomości powszechnej, do podręczników szkolnych" - dodał prof. Kupisz.
Podczas przemyskiej konferencji rozmawiano m.in. o znaczeniu XVII-wiecznej myśli politycznej dla tożsamości narodowej Polaków, reprezentacji parlamentarnej ziemi przemyskiej w czasach saskich czy parlamentaryzmie epoki stanisławowskiej.
Przed konferencją Kuchciński złożył kwiaty przy tablicy upamiętniającej związanego z Przemyślem marszałka Sejmu I Rzeczpospolitej Andrzeja Maksymiliana Fredrę.
W październiku 1468 r. odbył się w Piotrkowie Trybunalskim sejm walny koronny, w którym poza królem i senatorami wzięli udział posłowie ziemscy wybrani na sejmikach. Według kronikarzy, takich jak Jan Długosz, Marcin Bielski, Marcin Kromer, od tego czasu posłowie ziemscy wybrani na sejmikach byli regularnie obecni na sejmie.
Jak ustalił prof. Wacław Uruszczak, sejm piotrkowski w 1468 roku był zwieńczeniem długiego procesu. Był momentem wykształcenia się reprezentacji poselskiej w znaczeniu umocowania do podejmowania decyzji w imieniu wyborców.
Wprawdzie sejmy były zwoływane już kilkadziesiąt lat przed rokiem 1468, miały one miejsce już za czasów bezkrólewia po śmierci Ludwika Węgierskiego w 1382 roku, jednak szlachta w sejmach uczestniczyła tłumnie i nie była reprezentacją wyborców. Mechanizm wyboru posłów wykształcił się dopiero później.
O powstaniu sejmu złożonego z trzech stanów, czyli króla, senatu i izby poselskiej zdecydowała też konieczność wyrażenia przez szlachtę zgody na podatki nakładane przez króla Kazimierza Jagiellończyka, które miały finansować wojny prowadzone przez Polskę i Litwę. Taki był również cel obrad sejmu piotrkowskiego w 1468.(PAP)
Autor: Alfred Kyc
kyc/ mmu/
