Fot. Danuta Matloch. Źródło: www.mkidn.gov.pl
We wtorek rozpoczął działalność Instytut Literatury – podało MKiDN. P.o. dyrektora został filolog, filozof, twórca Warsztatów Herbertowskich Józef Maria Ruszar. Powołanie odebrał z rąk wicepremiera, ministra kultury Piotra Glińskiego.
Ministerstwo Kultury zwróciło uwagę, że "utworzenie nowej narodowej instytucji kultury jest odpowiedzią na liczne głosy twórców wskazujące potrzebę instytucjonalizacji wsparcia środowiska współczesnych polskich literatów - zwłaszcza autorów dzieł niekomercyjnych, a posiadających wysoką wartość artystyczną i kulturotwórczą".
Dodano, że Instytut powstał w celu "realizacji niezaadresowanych dotychczas potrzeb w zakresie mecenatu państwa nad twórcami w dziedzinie literatury współczesnej, badań literaturoznawczych oraz krytyki literackiej".
"Podczas spotkań środowisk twórczych i ekspertów mających miejsce w trakcie odbywającej się w latach 2017-2018 Ogólnopolskiej Konferencji Kultury dostrzeżona i wyartykułowana została potrzeba instytucjonalizacji i wsparcia środowiska współczesnych polskich literatów – zwłaszcza autorów dzieł niekomercyjnych, a posiadających wysoką wartość artystyczną i kulturotwórczą. Instytut wspierać będzie środowiska twórcze, badawcze i krytyczne" - napisano w komunikacie resortu.
Podkreślono, że utworzeniu Instytutu "przyświeca intencja powołania instytucji, która poprzez swoje działania edukacyjne podejmie wysiłek zwiększania kompetencji odbiorców polskiej współczesnej twórczości literackiej". Oceniono, że "tak ukierunkowana instytucja jest dopełnieniem - nie zaś konkurencją - działalności istniejących już państwowych instytucji kultury, takich jak Instytut Książki czy Państwowy Instytut Wydawniczy".
MKiDN poinformowało, że "bliski związek z twórczością oryginalną instytucja uzyskuje dzięki własnej działalności wydawniczej stwarzającej forum publikacyjne dla współczesnych autorów wartościowej literatury". Zadeklarowano, że Kwartalnik Kulturalny "Nowy Napis" oraz serie wydawnicze z nim powiązane będą "docierały do instytucji nauki i oświaty w kraju i zagranicą".
Ministerstwo kultury napisało, że "trzeba też podkreślić szczególny związek nowo powoływanej instytucji kultury z nurtem badań i popularyzacji twórczości Zbigniewa Herberta, jednego z największych twórców literatury światowej XX wieku". Dodano, że w tym obszarze aktywności Instytutu znajduje się "ochrona dorobku i tradycji Warsztatów Herbertowskich", których 15. edycja odbyła się w 2018 r. oraz "rozwój aktywności Międzynarodowego Kongresu Współczesnej Literatury Polskiej".
Powołany na p.o. dyrektora Józef Maria Ruszar (rocznik 1951) to doktor nauk humanistycznych. Z wykształcenia filolog i filozof, z wykonywanych profesji – menadżer, publicysta, redaktor, wydawca i wykładowca akademicki. Ukończył filologię polską na Wydziale Polonistyki UJ (1977, magisterium w 2001), a doktoryzował się na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (2014).
W latach 1975-1978 studiował filozofię pod kierunkiem ks. Józefa Tischnera na Papieskim Wydziale Teologicznym. Jest autorem publikacji: "Stróż brata swego. Zasada odpowiedzialności w liryce Zbigniewa Herberta" (2004), "Apostoł w podróży służbowej. Prywatna historia sztuki Zbigniewa Herberta" (2006), "Słońce republiki. Cywilizacja rzymska w twórczości Zbigniewa Herberta" (2014), "Wytarty profil rzymskich monet. Ekonomia jako temat literacki" (2017) oraz "Mane, tekel, fares. Obrazy Boga w twórczości Tadeusza Różewicza" (2019).
Opublikował szkice i rozprawy m.in. na temat poezji Tomasa Transtroemera, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Jarosława Marka Rymkiewicza, Tadeusza Nowaka, Jana Polkowskiego, Wojciecha Kudyby oraz innych poetów i pisarzy. W 2017 r. pod tytułem "Czerwone Pająki. Dziennik żołnierza LWP" opublikował swoje notatki z czasów zasadniczej służby wojskowej w 36. Łużyckim Pułku Zmechanizowanym (1978–1979).
W latach 2004–2007 kierował Warszawskim Festiwalem Poezji im. Z. Herberta z patronatem honorowym Prezydenta Warszawy a następnie Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, Haliny Herbert-Żebrowskiej i Katarzyny Herbertowej (festiwal finansowało Miasto St. Warszawa).
Od 2004 r. organizuje konferencje naukowe pod nazwą Warsztaty Herbertowskie (od 2016 r. o charakterze międzynarodowym). XV Warsztaty Herbertowskie w 2018 r. przekształciły się w I Międzynarodowy Kongres Polskiej Literatury Współczesnej (Warszawa-Kraków-Zakopane), który ma się odbywać co trzy lata. Od 2004 r. również wydaje serię naukową Biblioteka Pana Cogito (42 tomów do marca 2019), poświęconą twórczości Herberta oraz poezji polskiej drugiej połowy XX wieku.
W 2006 r. pełnił funkcję koordynatora Roku Conrada (realizacja w ramach Instytutu Adama Mickiewicza). W 2011 r. organizował obchody jubileuszu 90. urodzin Tadeusza Różewicza (realizacja w ramach Narodowego Centrum Kultury). W latach 2015-2017 prowadził seminaria dla nauczycieli języka polskiego w Krakowie i Małopolsce (realizacja wspólnie z Wydziałem Kultury UM Krakowa oraz Akademią Ignatianum w Krakowie). W latach 2016-2019 był kierownikiem grantu "Obrazy Boga, człowieka i świata w literaturze polskiej XX wieku". Jest redaktorem serii dodatków prasowych poświęconych polskim poetom, wydawanych z okazji rocznic i organizowanych przez siebie wydarzeń.
Współpracował głównie z "Rzeczpospolitą", gdzie w weekendowym wydaniu "Plus-Minus" ukazywały się jego eseje z podróży w głąb cywilizacji europejskiej. Od 2018 r. publikuje w Kwartalniku Kulturalnym "Napis" (przekształconym w 2019 w "Nowy Napis"), którego jest redaktorem naczelnym.
W 2001 r. otrzymał odznaczenie "Zasłużony działacz kultury", w 2007 r. został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2018 r. Srebrnym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis".
Jest laureatem nagrody głównej "FENIKS PRO AUTORE 2007" Stowarzyszenia Wydawców Katolickich za książkę "Apostoł w podróży służbowej. Prywatna historia sztuki Z. Herberta". (PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
ksi/ agz/
