"Mówią wieki" o powstaniach śląskich

"W tym roku mija okrągła 90. rocznica wybuchu III powstania śląskiego. To znakomita okazja, aby przypomnieć szerokiej publiczności zrywy polskiej ludności Górnego Śląska, która chciała przyłączenia regionu do odrodzonego po 123 latach niewoli państwa polskiego. Wydarzenia z lat 1919–1921 były rozgrywką o przyszłość najbardziej uprzemysłowionego regionu Europy Środkowej. Z tego powodu były bardzo istotne nie tylko dla Górnoślązaków, Niemiec i Polski, ale dla całego kontynentu" - napisano w preambule do specjalnego wydania "Mówią wieki".

Numer otwierają dwie rozmowy poświęcone naturze tożsamości śląskiej. Pierwsza z reżyserem, obecnie posłem, Kazimierzem Kutzem pt. "Ślązacy mają swoją pamięć", a druga - z regionalnym działaczem Michałem Smolorzem. "Obaj panowie, troszkę może z różnych perspektyw, tę tożsamość przedstawiają. Jest to tekst skierowany właściwie do czytelników spoza Górnego Śląska, przybliżający, czym jest górnośląskość, sam region czy jak wygląda stosunek jego mieszkańców do polskości" - opowiadał PAP historyk, redaktor prowadzący numeru specjalnego o powstaniach śląskich Bogusław Kubisz.

W pierwszym dziale przedstawiono dzieje Górnego Śląska od średniowiecza do początku XX w., poświęcone tożsamości regionu i jego genezie. "Mamy tu artykuł o tożsamości narodowej Górnoślązaków i o budzicielu polskości na Górnym Śląsku Wawrzyńcu Hajdzie. Ten urodzony w Piekarach Śląskich górnik, który stracił wzrok w wyniku pracy w kopalni, stał się miejscowym liderem polskiej społeczności pod koniec XIX w. Kolejny tekst opowiada o losach Górnego Śląska i jego mieszkańców podczas I wojny, kiedy większość mężczyzn walczyła w armii niemieckiej na froncie francuskim. Wszystkie te artykuły stanowią obszerny wstęp historyczny opisujący historię i sytuację regionu przed okresem powstań" - mówił Kubisz.

O genezie powstań opowie m.in. artykuł o stosunku wielkich mocarstw wobec zrywów. To właśnie szefowie potęg europejskich - jak opowiada Kubisz - podjęli podczas konferencji w Wersalu decyzję, że o przynależności Górnego Śląska zdecydują w plebiscycie mieszkańcy. "Mamy tu również artykuł o tym, jak Górnoślązacy odnieśli się do odzyskania przez Polskę niepodległości oraz szkic o polskim działaczu Wojciechu Korfantym. Jest także interesujący tekst o kampanii przed plebiscytowej prowadzonej zarówno przez stronę polską, jak i niemiecką poprzez plakaty, znaczki pocztowe, ulotki i broszury. Tę część wieńczy artykuł o rządach Komisji Międzysojuszniczej powołanej przez mocarstwa dla strzeżenia porządku i organizacji plebiscytu. Komisji podlegały wojska francuskie, brytyjskie i włoskie, które stacjonowały na Górnym Śląsku pilnując przebiegu plebiscytu" - relacjonował redaktor.

Przebieg samych powstań opisują dwa artykuły - jeden poświęcony dwóm pierwszym zrywom z 1919 i 1920 roku, a drugi - trzeciemu, największemu powstaniu śląskiemu z 1921 roku. Towarzyszą im teksty Andrzeja Kunerta poświęcone młodym kadetom lwowskim, którzy uczestniczyli w walkach, zwłaszcza najbardziej znanemu z nich Karolowi Chodkiewiczowi, który zginął w III zrywie śląskim.

Kolejną część stanowią artykuły przybliżające stosunek strony niemieckiej do powstań. "Chcemy poprzez nie pokazać, że nie były to wydarzenia istotne tylko dla Polaków. Znajdzie się tu tekst niemieckiego historyka o zrywach pokazujący, że obie strony w podobny sposób organizowały swoją walkę i propagandę. Można powiedzieć, że były to takie lustrzane odbicia, zwłaszcza, jeżeli chodzi o hasła czy organizację sił ochotniczych nieoficjalnie zaopatrywanych przez władze obu państw. Grzegorz Bębnik, historyk z Katowic przedstawi także panoramę niemieckich organizacji zbrojnych walczących w powstaniach" - dodał Kubisz.

Ostatni dział nosi tytuł "Powstańcze dziedzictwo". Znalazł się tam tekst Piotra Greinera o sporze o tradycję powstańczą w II Rzeczpospolitej, którą posługiwano się w walce politycznej, artykuł o wadze górnośląskiego przemysłu w II Rzeczpospolitej oraz materiał o rozwoju Katowic na przestrzeni lat. Numer specjalny "Mówią wieki" ma trafić do księgarń w tym tygodniu.

Patronat medialny nad numerem objęła Polska Agencja Prasowa. (PAP)

akn/ abe/