Podpisaniem memorandum o współpracy archiwalnej, otwarciem wystawy "Polska – Iran. Wczoraj i dziś" oraz prezentacją książki poświęconej losom Polaków i Irańczyków podczas II wojny uczczono 540. rocznicę nawiązania polsko-irańskich kontaktów dyplomatycznych.
Uroczystość odbyła się we wtorek w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie.
"To dla nas archiwistów ważny wieczór, bo cofamy się do czasów, kiedy relacje między narodami i kulturami były, o dziwo, bliższe niż obecnie. A różnice tylko pobudzały do kontaktu. 540 lat temu stroną inicjującą kontakty była Persja. Kraje dzieliło Imperium Otomańskie i sprzyjała nam wówczas zasada, że +sąsiad mojego sąsiada jest moim przyjacielem+. Rzeczpospolita była wtedy wielkim mocarstwem, stąd rozległość kontaktów politycznych, gospodarczych i kulturalnych, które utrzymywano przez wieki" - mówił naczelny dyrektor Archiwów Państwowych Władysław Stępniak.
Jak podkreślił, warto pokazywać świadectwa ówczesnych relacji, "zabytki przeszłości o szczególnym charakterze, bo w postaci dokumentów". "Stąd decyzja o podpisaniu memorandum o współpracy archiwalnej ze stroną irańską. Obejmuje ono szereg działań związanych z rozpoznaniem i opisem tych zbiorów. To też plany wspólnych publikacji, organizacji konferencji, wizyt, szkoleń i udostępniania archiwaliów w obu krajach" - opowiadał Stępniak.
"540 lat temu stroną inicjującą kontakty była Persja. Kraje dzieliło Imperium Otomańskie i sprzyjała nam wówczas zasada, że +sąsiad mojego sąsiada jest moim przyjacielem+. Rzeczpospolita była wtedy wielkim mocarstwem, stąd rozległość kontaktów politycznych, gospodarczych i kulturalnych, które utrzymywano przez wieki" - mówił naczelny dyrektor Archiwów Państwowych Władysław Stępniak.
Ambasador Islamskiej Republiki Iranu Ramin Mehmanparast podkreślał, jak ważne jest "zgłębianie, studiowanie naszej wspólnej historii" i przekazywanie wiedzy o niej kolejnym pokoleniom. Wyraził nadzieję, że kontakty polsko-irańskie w przyszłości będą "równie dobre, jak przez te 540 lat".
Zgodził się z nim dyrektor Departamentu Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej MSZ Tomasz Szeratics podkreślając wagę coraz lepszych kontaktów, także kulturalnych, do czego ma przyczynić się również podpisane memorandum.
Podczas uroczystości otwarto wystawę "Polska – Iran. Wczoraj i dziś" ilustrującą poprzez dokumenty archiwalne relacje obu krajów. Jej pierwsza część przybliża stosunki w okresie od XV do XVIII w. Jest tam korespondencja władcy perskiego Abbasa I zwanego Wielkim (1587-1629) z królem Zygmuntem III Wazą, w której władcy zapewniali się o przyjaźni i chęci rozwijania pokojowych kontaktów. Zaprezentowano też dokumenty z 1605 r. związane z misją dyplomatyczną wysłannika szacha Mehdiego Kuli Ben Turkmana do króla polskiego oraz misjami do Persji rotmistrza królewskiego Bohdana Gurdzewicza w II poł. XVII w.
Persja, podobnie jak Imperium Osmańskie, nie uznała rozbiorów Polski. Kontakty odnowiono po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r., uległy zaś zacieśnieniu podczas II wojny. Wydarzeniom z tego okresu poświęcono drugą część ekspozycji przygotowaną na podstawie archiwaliów irańskich. Ukazują one losy obywateli polskich deportowanych w głąb ZSRR, a po podpisaniu układu Sikorski-Majski ewakuowanych na Bliski Wschód. Do Iranu napłynęła wtedy fala uchodźców - żołnierzy II Korpusu i cywili, w tym dzieci. Uchodźcy znaleźli w Iranie schronienie i zostali życzliwie przyjęci przez władze i mieszkańców. W sumie przybyło tam ok. 120 tys. obywateli polskich, w tym ok. 40 tys. cywili. Zaczęły powstawać polskie szkoły, instytucje kulturalne i ośrodki życia polskiego. Isfahan, historyczna stolica Persji, w latach II wojny zyskał miano "miasta polskich dzieci".
Jednym z nich był obecny na spotkaniu przedstawiciel Związku Dzieci z Isfahanu Władysław Czapski, który podkreślał, że pomoc i opieka Irańczyków na zawsze została w jego pamięci.
Uroczystości towarzyszyła prezentacja książki "In the Archive of Memory. The Fate of Poles and Iranians in the Second World War" prof. Jolanty Sierakowskiej-Dyndo z Uniwersytetu Warszawskiego. "Publikacja jest pokłosiem seminarium naukowego w 2012 r. o 70. rocznicy ewakuacji Polaków do Iranu. Inspiracją były zaś teksty prof. Barbary Skargi, która pisała o potrzebie wspólnej pamięci. W publikacji są więc zarówno naukowe artykuły przybliżające ówczesną sytuację, jak i wspomnienia samych Irańczyków czy listy ambasadorów, stąd tytuł +Archiwum Pamięci+. Całość ilustrują współczesne zdjęcia Iranu" - dodała Sierakowska-Dyndo.
W środę w Archiwum Głównym Akt Dawnych odbędzie się także konferencja poświęcona relacjom polsko-irańskim, której będzie towarzyszyć pokaz filmu Andrzeja Czuldy "Perskie Ocalenie". (PAP)
akn/ laz/
