Prof. Andrzej Nowak odebrał Nagrodę im. Lecha Kaczyńskiego

Wręczenie nagrody odbyło się ostatniego dnia kongresu "Polska – Wielki Projekt", który od piątku odbywa się w Warszawie. W uroczystości udział wzięli premier Mateusz Morawiecki, wicepremier i minister kultury Piotr Gliński, prezes PiS Jarosław Kaczyński, prezes Trybunału Konstytucyjnego Julia Przyłębska.

Werdykt kapituły, która zdecydowała o wręczeniu nagrody prof. Andrzejowi Nowakowi, odczytał jej członek, przewodniczący rady programowej kongresu prof. Zdzisław Krasnodębski. W skład kapituły poza Krasnodębskim wchodzą: Andrzej Gwiazda, Zuzanna Kurtyka, Bogusław Nizieński, Joanna Wnuk-Nazarowa, Maryna Miklaszewska (sekretarz) oraz laureaci z poprzednich lat. Nagroda przyznawana jest wybitnym polskim twórcom, których dzieła przyczyniają się do lepszego zrozumienia historii i tradycji Polski oraz stanowią cenną inspirację na przyszłość.

"Nagrodę im. prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego w roku 2019 za dzieła historyczne o walorach wybitnych dzieł literackich, ukazywanie Polakom najgłębszej korzeni historii i bezustanne wskazywanie ideału niepodległości otrzymuje historyk, publicysta, sowietolog, znawca stosunków polsko-rosyjskich prof. Andrzej Nowak" - ogłosił Krasnodębski. Przed odczytaniem werdyktu uczczono minutą ciszy pamięć byłego premiera, śp. Jana Olszewskiego, który był członkiem kapituły.

Prof. Nowak, odbierając nagrodę przypomniał swoja rozmowę z jej patronem, Lechem Kaczyńskim, w 2000 roku, kiedy przeprowadzał z nim wywiad. "To była rozmowa o polskiej historii, dla mnie bardzo ważna" – wspominał. "Na zakończenie Lech Kaczyński powiedział: +wszystko będzie inaczej+. To znaczy że nie przewidzimy na podstawie historii tego, co będzie jutro, za tydzień. Jeżeli wydaje się nam, że na podstawie znajomości historii wiemy, co się wydarzy, to na pewno jesteśmy w błędzie. Historia nas wciąż zaskakuje. Ale czy to znaczy, że nie powinniśmy jej poznać?" – pytał prof. Nowak retorycznie.

"Dążenie do prawdy i sprawiedliwości wobec naszej przeszłości, wobec nas samych i tych, którzy wokół nas żyją, wydaje mi się tym, co spaja historię, politykę, tym co buduje Rzeczpospolitą" - mówił laureat, dodając, że "tożsamość jest matką wspólnoty i społeczeństwa". "To właśnie lekcja historii, pamięci, nawracanie do niej, ożywianie przez kolejne wydarzenia, szczęśliwe i smutne, ale rozpatrywane właśnie w ciągu, który nadaje sens tożsamości - to jest coś, co naszą wspólnotę buduje i zapomnienie o czym sprawiłoby, że stalibyśmy się nikim" - zaznaczył.

Według niego, właśnie do tego, byśmy byli ludźmi bez tożsamości, namawia nas współczesna ideologia i praktyka kulturowa. "Dlatego połączenie tych dwóch zadań - sprawiedliwości i budowania tożsamości wydaje mi się istotą powołania nie tylko historycznego, ale powołania ludzi, którzy chcą pozostać ludźmi. Chcą być kimś, to znaczy odnajdywać sens swojego życia w ciągłości, w dziedzictwie, w fundamentach. (…) Te dwa obowiązki opiewania tego, co dobre, co szlachetne, co podnosi nas do góry, a co zostało w naszych dziejach zapisane i jednocześnie dążenie do prawdy i sprawiedliwości wobec naszej przeszłości, wobec nas samych i tych, którzy wokół nas żyją, wydaje mi się tym, co spaja historię, politykę, co buduje Rzeczpospolitą" - podkreślił profesor.

"Sprawiedliwość polega na tym, żeby najbardziej pomagać tym, którzy są najsłabsi. Musimy upominać się o tych, których zamordowano o świcie, o których nikt nie pamięta (…) o tych, najsłabszych, którzy nas otaczają w codziennym życiu – nienarodzone dzieci, osoby starsze, które spycha się teraz na margines życia. Podjęcie tego zadania nie przez historyków ale przez polityków, przez rząd PiS, jest najważniejszym powodem sukcesu tego rządu" – dodał prof. Nowak.

Antoni Libera, który Nagrodę im. Lecha Kaczyńskiego otrzymał w ubiegłym roku, wygłosił laudację na cześć tegorocznego laureata. Pisarz podkreślił, że Andrzej Nowak znalazł taką formułę narracji, dzięki której jego pisma mają wartość nie tylko poznawczą, ale i wychowawczą. "Nie tylko sprawozdają, ale i dają lekcję godności i powinności" - powiedział.

"Prof. Andrzej Nowak nie uwzniośla historii, nie gloryfikuje i nie upiększa, ale i nie deprecjonuje ani tym bardziej nie szydzi. Owszem, w swym krytycyzmie bywa surowy. Ale nigdy nie wrogi. Jest pryncypialny, ale nie małostkowy. Wynika to z troski i woli naprawy, a nie z poczucia wyższości lub wstydu" - wskazywał pisarz. Jak mówił, laureat "należy do rzadkiego rodzaju twórców, którzy choć niby tylko opisują, niby tylko odwzorowują minione wydarzenia, swoiście się jednak z nimi utożsamiają i w ten sposób biorą odpowiedzialność za ich ciąg dalszy. Za przyszłość naszej wspólnoty" - mówił Libera.

Jak podkreślał, Andrzej Nowak jest wytrawnym znawcą nie tylko historii Polski, lecz także dziejów powszechnych. "Ma głęboką świadomość, że losy każdego narodu, jego pomyślność i pozycja w świecie zależą nie tylko od zasobów materialnych, roztropności władzy i zewnętrznej koniunktury, lecz również - i to w ogromnym stopniu - od samowiedzy społeczeństwa, do szacunku wobec własnej przeszłości, a wreszcie od wiary we własne siły i od dalekosiężnych ambicji" - wskazał.

Prezes PiS Jarosław Kaczyński nawiązał do laudacji wygłoszonej przez Liberę, w której - jak ocenił - zawarte zostały "wszystkie wymiary" twórczości Nowaka. "Dzisiaj nagrodziliśmy jednego z najwybitniejszych, a mówię tu o gronie bardzo wąskim, intelektualistów współczesnej Polski" - podkreślił Kaczyński.

Prof. Andrzej Nowak - historyk, sowietolog, znawca stosunków polsko-rosyjskich - urodził się w 1960 roku w Krakowie. W 2002 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego, natomiast w 2011 roku tytuł profesora zwyczajnego. Jest kierownikiem Zakładu Historii Europy Wschodniej i Studiów nad Imperiami XIX i XX wieku w Instytucie Historii PAN oraz Zakładu Historii Europy Wschodniej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Specjalizuje się w dziejach rosyjskiej myśli politycznej oraz stosunkach polsko-rosyjskich w XIX i XX w.

Wykładał m.in. na uniwersytetach amerykańskich (Harvard, Columbia, Rice), angielskich (Cambridge, London University), a także m.in. na Uniwersytecie Masaryka w Brnie, Uniwersytecie w Tokio, Uniwersytecie Warszawskim, w Collegium Civitas i Wyższej Szkole Biznesu w Nowym Sączu. Uczestniczył w ponad stu konferencjach naukowych i kongresach m.in. w Sapporo, Kazaniu, Twerze, Moskwie, Paryżu, Londynie, Cambridge, Sztokholmie, Wenecji, Nowym Jorku, Budapeszcie, Rapperswilu i Brnie. W 2015 roku został powołany przez prezydenta Andrzeja Dudę na członka Narodowej Rady Rozwoju.

Prof. Andrzej Nowak w latach 1991-1994 był redaktorem naczelnym wywodzącego się z podziemnego ruchu wydawniczego czasopisma "Arka", do 2012 roku był redaktorem naczelnym dwumiesięcznika polityczno-kulturalnego "ARCANA". Jest laureatem wielu nagród, m.in. Nagrody Rektora UJ za wybitne osiągnięcia naukowe (2009 i 2010), trzykrotnym laureatem Nagrody KLIO za najlepszą książkę historyczną (w latach: 1995, 1998, 2001), został także uhonorowany Nagrodą im. Jerzego Giedroycia. Za wkład w pracę organizacyjną w Instytucie Historii PAN (2003) został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Profesor ma w swoim dorobku naukowym ponad 30 książek. Jego najnowsza książka – "O historii nie dla idiotów" ukazała się właśnie nakładem Wydawnictwa Literackiego.

Dotychczasowymi laureatami Nagrody im. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego są Władysław Stasiak (pośmiertnie), Krzysztof Wyszkowski, Jerzy Kalina, prof. Krzysztof Szwagrzyk, Zofia Romaszewska, Antoni Libera, a także prezydent Andrzej Duda. (PAP)

Autorzy: Agata Szwedowicz, Mateusz Roszak, Agnieszka Ziemska, Edyta Roś

aszw/ mro/ agzi/ ero/ mam/