Usunięcie przepisu, zgodnie z którym Instytut Pamięci Narodowej zajmuje się wydarzeniami z lat 1917-1990, zakłada projekt nowelizacji ustawy o IPN, którym w środę zajęli się senatorowie. Projekt trafił do dalszych prac w Senacie.
Było to pierwsze czytanie senackiego projektu, który rozpatrzyły komisja ustawodawcza oraz komisja praw człowieka, praworządności i petycji. Senatorowie zdecydowali, że projekt trafi pod obrady w jego drugim czytaniu na posiedzeniu plenarnym Senatu.
Zmiana przepisów zakłada usunięcie z ustawy o IPN zakresu czasowego dotyczącego wydarzeń, którymi zajmuje się Instytut. Chodzi o działalność IPN związaną z upamiętnieniem m.in. "historycznych wydarzeń, miejsc oraz postaci w dziejach walk i męczeństwa narodu polskiego". Po tegorocznej nowelizacji ustawy o IPN zakres ten określono od 8 listopada 1917 r. do 31 lipca 1990 r. Senatorowie chcą, by w ogóle znieść ten zapis, tak by IPN mógł zajmować się również wydarzeniami sprzed 8 listopada 1917 r.
"To ewidentna luka prawna" - zaznaczyła senator PO Grażyna Sztark, która przedstawiła projekt na posiedzeniu komisji. W jej ocenie, określone w ustawie o Instytucie lata 1917-1990 zawężają pole działalności IPN np. na Ukrainie. Podała przykład miejscowości Kostiuchnówka, w okolicach której w 1916 roku toczyły się zacięte walki Legionów Polskich z wojskami rosyjskimi. "Tam się zderzyliśmy z takim oto problemem, że nowa ustawa o IPN (...) uniemożliwiła de facto funkcjonowanie i działanie na tym terenie; prowadzenie ekshumacji, albowiem tam były groby z okresu sprzed 1917 roku" - mówiła Sztark.
Projekt poparł w środę IPN, choć sceptyczne stanowisko wobec projektowanych zmian zajęli przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Obie instytucje obecnie wypracowują zasady współpracy po przejęciu przez nie kompetencji zlikwidowanej w tym roku Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Do 31 lipca br. to głównie Rada zajmowała się upamiętnianiem ważnych dla polskiej pamięci narodowej osób, miejsc i wydarzeń.
W opinii IPN, proponowane przez senatorów zmiany są zasadne, ponieważ pozwalają Instytutowi jako instytucji naukowej i merytorycznej opiniować określone inicjatywy upamiętnień bez cezury czasowej (chodzi np. o opiniowanie projektów pomników, których powstanie inicjują samorządy czy organizacje społeczne). "Jeżeli przyjmujemy zgodnie z zapisem i duchem ustawy o IPN, że zajmujemy się postaciami, wydarzeniami związanymi z walką i męczeństwem narodu polskiego, z walką o odzyskanie niepodległości, z walką w obronie granic, to data graniczna 1917 roku powoduje, że nie możemy zajmować się czynem legionowym od jego początku, tylko od listopada 1917 roku. To jest nielogiczne" - argumentował Adam Siwek, p.o. dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa w IPN.
"Należy uznać, że Instytut Pamięci Narodowej jest wyspecjalizowaną jednostką ekspercką, która powinna w pewien sposób kontrolować upamiętnienia dotyczące całego okresu historii Polski" - podkreślił Siwek.
W opinii ministerstwa kultury obecne przepisy określają, że IPN zajmuje się wydarzeniami, które miały miejsce po 8 listopada 1917 r., natomiast ministerstwo kultury zajmuje się tymi wydarzeniami, które miały miejsce przed 8 listopada 1917 r. "Jeżeli przykładowo są upamiętnienia dotyczące wydarzeń z roku 1916, to w tym momencie realizuje je minister kultury i dziedzictwa narodowego (...). Ma do tego umocowanie ustawowe i ma do tego środki, ponieważ budżet Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa został przeniesiony pod odpowiednim paragrafem do tej części, którą dysponuje minister kultury" - mówił Jan Łazicki z Departamentu Dziedzictwa Kulturowego MKiDN.
Podczas prac nad projektem senatorowie poparli poprawkę, którą zgłosił senator PO Jan Rulewski. Zgodnie z jej brzmieniem, z ustawy o IPN ma zostać wykreślony również zakres czasowy dotyczący poszukiwań miejsc spoczynku osób, które straciły życie w walce o niepodległość lub wskutek represji totalitarnych. Analogicznie chodzi o to, by IPN mógł prowadzić te poszukiwania również w odniesieniu do osób, które straciły życie przed 8 listopada 1917 r.(PAP)
nno/ mow/
