Senatorowie poparli w piątek bez poprawek nowelizację ustawy, która umożliwia ekshumację i godny pochówek ofiar terroru komunistycznego z lat 1944-1956. Pozwoli to m.in. zakończyć ich poszukiwania na tzw. Łączce na stołecznych Wojskowych Powązkach.
Nowelizację poparło 51 senatorów, przeciwko było 29, wstrzymał się jeden. Projekt nowelizacji zgłosił prezydent Bronisław Komorowski.
Nowela obejmuje zmiany w trzech ustawach: o grobach i cmentarzach wojennych; o cmentarzach i chowaniu zmarłych oraz o IPN.
Sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Krzysztof Hubert Łaszkiewicz podkreślał, że celem nowelizacji jest "umożliwienie godnego pochówku ofiar terroru komunistycznego z lat 1944-56 straconych na mocy wyroków sądowych, zamordowanych lub zmarłych w siedzibach urzędów bezpieczeństwa, więzieniach, obozach, zabitych w czasie walk bądź pacyfikacji".
Jak mówił, w związku z "potwierdzoną wiedzą o haniebnym traktowaniu obywateli przez organy państwa totalitarnego", w tym bohaterów walk o niepodległą ojczyznę, konieczne jest "uhonorowanie tych patriotów, którzy walcząc o niepodległą Rzeczpospolitą poświęcili dla niej dobro najcenniejsze - życie". Dodał, że chodzi również o danie satysfakcji rodzinom od lat poszukującym informacji o bliskich.
Łaszkiewicz zaznaczył, że nowelizacja jest uwieńczeniem prac badawczych IPN dotyczących poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego.
"Efektem współdziałania wielu instytucji jest ustalenie lokalizacji grobów wówczas straconych i zamordowanych, ich ekshumacja i identyfikacja. Dziś Polacy cieszą się wolnością, o którą walczyły m.in. osoby pochowane we wspólnych dołach śmierci, o których miano zapomnieć. Jednym z takich grobów jest tzw. Łączka, czyli kwatera +Ł+ na Wojskowych Powązkach" - powiedział.
Według prezydenckiego ministra dokumentacja badawcza nie pozostawia wątpliwości, że na znacznej części miejsc włączonych w proces poszukiwań "za zgodą władz komunistycznych dokonywano świadomie pochówku innych osób, z premedytacją, by pamięć o ofiarach zaginęła". "Obecnie ciała ofiar znajdują się więc często pod innymi grobami, co utrudnia prace specjalistów mających wydobyć szczątki. Zdarza się, że ponad ofiarami pochowano osoby, które jakoś uczestniczyły w procesie niszczenia podziemia" - podkreślił Łaszkiewicz.
Dotychczas prawo nie umożliwiało przeniesienia grobów leżących ponad szczątkami. Nowelizacja przewiduje rozwiązania zapewniające ochronę i poszanowanie praw członków rodzin ofiar i osób spoczywających w grobach powyżej. Zakłada też wprowadzenie przepisu umożliwiającego wojewodom ustanowienie grobów i cmentarzy wojennych na miejscu bezimiennych pochówków osób, które straciły życie wskutek walki z narzuconym systemem bądź represji. "Po zmianie przepisów ofiary uzyskają godny status pochówku" - wyjaśnił sekretarz stanu.
Nowelizacja wprowadza prawne podstawy ekshumacji i przeniesienia grobu w inne miejsce, a także związaną z tym procedurę postępowania dokonywaną na podstawie decyzji wojewody na wniosek prezesa IPN. Procedura ekshumacji i przenoszenia grobów jest kilkuetapowa. Uwzględniać ma potrzebę poszanowania godności rodzin i zakłada ich udział w ustaleniu nowej lokalizacji grobu. Nowela uzupełnia również przepisy określające funkcje badawcze i edukacyjne IPN i wprowadzające normy określające szczególny tryb postępowania przy realizacji badań naukowych i poszukiwawczych ofiar. Porządkuje też reguły związane z procesem podjęcia i prowadzenia poszukiwań i badań.
Teraz nowelizacja trafi do podpisu prezydenta. (PAP)
akn/ gma/
