Spotkanie z prof. Antonym Polonskym w Muzem POLIN

Spotkanie w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN ma być poświęcone debacie wokół książki prof. Polonsky'ego pt. "Dzieje Żydów w Polsce i Rosji", która przedstawia historię polityczną, społeczną, gospodarczą, religijną i kulturową diaspory Żydów w Polsce i Rosji od XVIII, kiedy ziemie Rzeczypospolitej Obojga Narodów były największym centrum żydowskiego świata, do początków XIX w., a także okres asymilacji ludności żydowskiej w XIX w. na ziemiach porozbiorowych jak też przypomina o zaniku diaspory podczas II wojny światowej.

Publikacja, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN SA, jest skróconą wersją trzytomowego, bogato udokumentowanego dzieła "The Jews in Poland and Russia", wydawanego w latach 2009–2012 w Oksfordzie, do którego materiały zbierał profesor przez przeszło 25 lat.

"Trudno podczas jednego wieczoru odnieść się do całości tak ogromnego dzieła. Nawet ta polska, skrócona wersja, jest bardzo bogata, dlatego chcielibyśmy zacząć od przedstawienia samej działalności prof. Antony'ego Polonsky'ego" - powiedziała PAP dr Hanna Węgrzynek, z Muzeum POLIN, która poprowadzi spotkanie.

Prof. Antony Polonsky, profesor Brandeis University, jest jednym z najbardziej znanych w świecie badaczy losów Żydów polskich i stosunków polsko-żydowskich. Urodził się w 1940 r. w Johannesburgu w Republice Południowej Afryki, w rodzinie żydowskiej, której przodkowie w XIX w. wyemigrowali do Afryki z terenów dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Studiował m.in. na Uniwersytecie w Oxfordzie w Wielkiej Brytanii, gdzie zainteresował się historią Polski.

Według niej rola profesora jako osoby, która w latach 80. przyczyniła się na forum światowym do ożywienia badań na temat Żydów polskich jest przeogromna. "Po pierwsze - zaznaczyła Węgrzynek - dzięki Polonsky'emu powstał Instytut for Polish – Jewish Studies w Oxfordzie, a po drugie w 1986 r. został założony rocznik naukowy +Polin+ poświęcony dziejom i kulturze Żydów polskich. Pismo wydawane po angielsku dawało możliwość publikowania na Zachodzie swoich prac historykom polskim, pozwalało na prowadzenie dyskusji naukowych badaczom pochodzącym z różnych części świata. Ponadto pismo to zaczęło skupiać wokół siebie międzynarodowy krąg badaczy integrując środowisko i inicjując rozmaite projekty naukowe".

Zapytamy też prof. Polonsky'ego - zapowiada Węgrzynek - jak to się stało, że zainteresował się Europą Wschodnią, a potem tak intensywnie zajął się badaniami historii Żydów na tych terenach. "To wszystko jest bardzo ciekawe, ponieważ - przypomniała - Antony Polonsky urodził się w Afryce, w RPA, tam zdobył wykształcenie, potem przeniósł się do Anglii, obecnie wykłada w USA. Jego rodzice pochodzili z terenów niegdyś należących do Polski, obecnie Białorusi, Litwy. Chociaż wydaje się, że o zainteresowaniu Europą Wschodnią zadecydowały nie tylko korzenie, ale i tak popularne na Zachodzie w latach 60. i 70. ruchy lewicowe, którymi fascynował się młody Polonsky" - mówiła Węgrzynek.

Nawiązując bezpośrednio do książki, której tytuł brzmi "Dzieje Żydów w Polsce i w Rosji" warto, według Węgrzynek, zapytać podczas debaty "co to znaczy w Polsce, co to znaczy w Rosji?".

"Możliwe jest przecież jedynie rozróżnienie chronologiczne, dlatego że te same ziemie do końca XVIII wieku należały do Rzeczpospolitej, a na skutek rozbiorów stały się terytorium Rosji. Mówimy zatem o społeczności żydowskiej żyjącej na tych samych terenach, ale z zupełnie innych systemach politycznych i prawnych. Zmiany granic w Europie Wschodniej, w XVIII czy XX wieku zaważyły też na losach żyjącej tu ludności żydowskiej. Ponad połowa terytorium II Rzeczypospolitej znalazła się po II wojnie światowej w ZSRR. Jedna zatem z większych toczących się dyskusji- zdaniem moderatorki spotkania - dotyczy kwestii tożsamości" - podkreśliła.

Spotkanie z prof. Polonskym może też być okazją do podsumowania stanu badań. W ciągu ostatnich trzydziestu lat ukazało się mnóstwo książek w Stanach Zjednoczonych, w Polsce, Izraelu, Rosji, natomiast literatura w każdym z państw w nieco odmienny sposób przedstawia historię. "Chciałabym, aby prof. Polonsky, znający źródła rosyjskie, wykorzystujący literaturę światową, dokonał krytycznego podsumowania. Spojrzenie prof. Polonsky'ego, które jednak ma charakter spojrzenia z boku, bez naszych dramatycznych obciążeń, może być bardzo ciekawe" - podkreśliła Węgrzynek.

Osobnym wątkiem debaty ma być wskazanie dotąd nie przebadanych obszarów historii społeczności żydowskich na terenie Rosji, Białorusi czy Ukrainy, m. in. z powodu trudnego lub niemożliwego dostępu do archiwów. "Jest to ogromne wyzwanie, ale zrezygnować z tych badań nie można" - zaznacza Węgrzynek. "Jesteśmy w tej części Europy i to jest wspólne dziedzictwo" - dodała.

W książce prof. Polonsky omawia ożywienie tradycji i kultury żydowskiej w Polsce, na Litwie, Ukrainie, i w Rosji po 1989 r. Poświęcony tej tematyce jest ponad 50-stronnicowy rozdział pt. "Żydzi w Europie Wschodniej i Rosji po upadku komunizmu". "To odrodzenie życia żydowskiego w całej Europie Wschodniej może być także interesującym punktem poniedziałkowej debaty - zaznacza dr Węgrzynek.

Prof. Antony Polonsky, profesor Brandeis University, jest jednym z najbardziej znanych w świecie badaczy losów Żydów polskich i stosunków polsko-żydowskich. Urodził się w 1940 r. w Johannesburgu w Republice Południowej Afryki, w rodzinie żydowskiej, której przodkowie w XIX w. wyemigrowali do Afryki z terenów dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Studiował m.in. na Uniwersytecie w Oxfordzie w Wielkiej Brytanii, gdzie zainteresował się historią Polski. Jest autorem i redaktorem naukowym kilkudziesięciu publikacji i setek artykułów naukowych.

Związany z Polską i polskimi badaczami, w 1999 roku otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej. W 2010 roku tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego a w 2014 Uniwersytetu Jagiellońskiego, w 2011 Kulczycki Books Prize.

W 2012 został laureatem Nagrody Pro Historia Polonorum za "The Jews in Poland and Russia", jako najlepszą obcojęzyczną książkę dotyczącą historii Polski. Jednym z jego największych dokonań jest wydawnictwo "Polin. Jurnal of Polish-Jewish Studies", które redaguje i wydaje nieprzerwanie od ponad 20 lat począwszy od 1986 r. Jest też historykiem głównym w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. (PAP)

abe/ par/