Imre Nagy przemawiający przed gmachem Parlamentu 23 października 1956. Fot. PAP/EPA
Węgierski Komitet Pamięci Narodowej (NEB) upublicznił w czwartek nazwiska funkcjonariuszy i szefów organów bezpieczeństwa uczestniczących w przygotowaniu procesów premiera Imre Nagya i jego współpracowników po zdławieniu rewolucji węgierskiej 1956 r.
Podstawą spisu, zamieszczonego na stronie internetowej Komitetu, jest fioletowy zeszyt, w którym zapisano nazwiska 150 osób, jakie od 13 kwietnia 1957 r. miały wstęp do zamkniętego korytarza wydziału śledczego służby bezpieczeństwa, gdzie zajmowano się sprawą Nagya.
Jak poinformował NEB, po zdławieniu powstania utworzono specjalną sekcję wydziału śledczego służby bezpieczeństwa prowadzącą najważniejsze sprawy w ramach represji, w tym także sprawę Nagya, który po wybuchu rewolucji 1956 r. ogłosił wystąpienie Węgier z Układu Warszawskiego i wprowadził do rządu partie niekomunistyczne.
Sprawą Nagya zajmowała się grupa śledcza pod kierownictwem Jozsefa Ferencsika, a jej politycznym łącznikiem z partią był minister spraw wewnętrznych Bela Biszku.
„Udział sowieckich +towarzyszy-doradców+ w dochodzeniach sekcji specjalnej wydaje się jednoznaczny, czego dowodzi zapis widniejący na pierwszej stronie zeszytu o wydawanych im przepustkach, a także obecność tłumaczy(…)” – czytamy na stronie NEB.
W zeszycie zapisano nie tylko nazwiska pracowników sekcji, ale także tych, którzy mieli wstęp na jej teren – m.in. oficerów, pracowników operacyjnych, lekarza czy fotografa wydziału śledczego. Nie zawiera on jednak nazwisk wszystkich osób, które z całą pewnością były obecne na przesłuchaniach – na przykład szefa wydziału śledczego Jozsefa Szalmy.
„Nie ulega natomiast wątpliwości, że osoby figurujące w zeszycie odegrały istotną rolę w przygotowaniu wielu procesów, które zakończyły się wyrokami śmierci i innymi surowymi wyrokami” – podkreślił NEB.
W osobnych zakładkach na stronie Komitetu można przeczytać informacje o poszczególnych osobach figurujących w zeszycie, takie jak data i miejsce urodzenia, wykształcenie i przebieg kariery zawodowej, jak również w których procesach odegrali rolę. Zamieszczono też ich zdjęcia.
W czwartek przypada 58. rocznica egzekucji Imre Nagya i jego współpracowników: ministra obrony Pala Maletera oraz Miklosa Gimesa pisarza i organizatora strajków przeciwko rządowi Janosa Kadara.
Powstanie węgierskie, nazywane również rewolucją węgierską, wybuchło 23 października 1956 roku. Jego uczestnicy domagali się przywrócenia wolności słowa i innych swobód obywatelskich oraz pełnej niezależności od ZSRR. Rozpoczęta 4 listopada interwencja wojsk sowieckich w ciągu kilku tygodni krwawo stłumiła powstanie. Władzę na Węgrzech przejął wówczas marionetkowy rząd Kadara.
Represje wobec uczestników węgierskiego powstania trwały jeszcze długo po ostatecznym zdławieniu wolnościowego zrywu. Stracono kilkaset osób, a tysiące trafiły do więzienia lub doświadczyły dotkliwych represji w innej formie.
Z Budapesztu Małgorzata Wyrzykowska (PAP)
mw/ kot/ mal/
