Marszałek Józef Piłsudski dekoruje Krzyżem Walecznych ucznia Gimnazjum Płockiego Tadeusza Jeziorowskiego. 10.04.1921 r. Fot. CAW
Rok 2020 będzie obchodzony w Płocku (Mazowieckie) jako rok 100. rocznicy bohaterskiej obrony miasta przed armią bolszewicką. Hasłem planowanych obchodów będzie: „Płock miasto Bohater - Kawaler Krzyża Walecznych” – tak jednogłośnie zdecydowali w poniedziałek płoccy radni.
Płock jest drugim po Lwowie miastem, które za bohaterską postawę w 1920 r. i odparcie natarcia bolszewików otrzymało od marszałka Józefa Piłsudskiego odznaczenie wojskowe - Krzyż Walecznych.
W uzasadnieniu uchwały radnych Płocka o ustanowieniu 2020 r. rokiem 100. rocznicy bohaterskiej obrony miasta przed armią bolszewicką w sierpniu 1920 r. zwrócono m.in. uwagę, że wydarzenie to było jednym z szeregu tych, które przyczyniły się do ocalenia niepodległości Polski.
Bitwa Warszawska 1920 roku
„Skuteczna obrona Płocka przed bolszewikami była ważna dla losów wojny z 1920 r.” – podkreślono w dokumencie. Przypomniano, że w obronie Płocka brali wówczas udział cywile, w tym nawet dzieci, a straty własne były znaczne – 200 do 300 zabitych, 300 do 400 rannych oraz 300 do 350 wziętych do niewoli, z których większość została następnie rozstrzelana; ponad 800 budynków w mieście zostało zniszczonych.
Jak zaznaczono w uzasadnieniu uchwały, bohaterska obrona Płocka przed bolszewikami, którzy przeważali liczebnie i wojskowo, pokazała ofiarność i ducha walki mieszkańców miasta, ich heroizm i bohaterstwo, co w efekcie zniwelowało przewagi przeciwnika. W dokumencie stwierdzono, że ogłoszenie roku 2020 rokiem 100. rocznicy walk o Płock jest wyrazem wdzięczności i uznania dla obrońców miasta, bohaterów tej batalii.
Nawiązując do obchodów 100. rocznicy obrony przed bolszewikami, prezydent Płocka Andrzej Nowakowski (PO) ocenił podczas sesji, że rok 2020 będzie rokiem szczególnym dla tego miasta. Przypomniał zarazem, że jeszcze w ramach ubiegłorocznych obchodów 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości płocczanie upamiętnili bohaterskich obrońców miasta z sierpnia 1920 r. pomnikiem wzniesionym w najstarszej jego części, w pobliżu Grobu Nieznanego Żołnierza.
Wojna polsko-bolszewicka 1920 r.
„Ten pomnik powstał ponad jakimikolwiek podziałami.(...) Chciałbym, żeby podobnie było w roku 2020, by wydarzenia upamiętniające setną rocznicę obrony Płocka jednoczyły nas tak, jak zjednoczeni byli płocczanie walczący przeciw bolszewikom” – powiedział Nowakowski.
Zadeklarował otwartość i gotowość do współpracy w przygotowaniu obchodów rocznicowych. „Zapraszam wszystkich do tej współpracy” – oświadczył. Wyraził nadzieję, że przyszłoroczne uroczystości będą silnie akcentowane w kalendarzu wydarzeń upamiętniających obronę Płocka z sierpnia 1920 r. i samych obrońców, którzy - jak podkreślił - na trwałe zapisali się w historii tego miasta.
Za przyjęciem uchwały w sprawie ogłoszenia roku 2020 rokiem 100. rocznicy bohaterskiej obrony Płocka w 1920 r. „Płock miasto Bohater - Kawaler Krzyża Walecznych” głosowało wszystkich 23 radnych obecnych na poniedziałkowych obradach.
Armia bolszewicka, chcąc przedostać się na tyły wojsk polskich i dotrzeć od zachodu pod Warszawę, zaatakowała Płock 18 sierpnia 1920 r. Walka o miasto i przyczółek mostu przez Wisłę trwała 21 godzin. Na ulicach wzniesiono barykady. W obronie uczestniczyli, oprócz żołnierzy, w tym z Tatarskiego Pułku Ułanów im. płk. Mustafy Achmatowicza, także płocczanie, a wśród nich kobiety i dzieci. Obrońców wspierali marynarze Flotylli Wiślanej z okrętów „Minister”, „Wawel” i „Stefan Batory”, które ostrzeliwały z rzeki pozycje bolszewików w zajętej przez nich części miasta.
Armia bolszewicka, chcąc przedostać się na tyły wojsk polskich i dotrzeć od zachodu pod Warszawę, zaatakowała Płock 18 sierpnia 1920 r. Walka o miasto i przyczółek mostu przez Wisłę trwała 21 godzin. Na ulicach wzniesiono barykady. W obronie uczestniczyli, oprócz żołnierzy, w tym z Tatarskiego Pułku Ułanów im. płk. Mustafy Achmatowicza, także płocczanie, a wśród nich kobiety i dzieci. Obrońców wspierali marynarze Flotylli Wiślanej z okrętów „Minister”, „Wawel” i „Stefan Batory”, które ostrzeliwały z rzeki pozycje bolszewików w zajętej przez nich części miasta.
W trakcie walk na ulicach Płocka bolszewicy dopuszczali się zbrodni, jak rozstrzelanie 22 pacjentów tamtejszego Szpitala Garnizonowego, a także licznych rozbojów i gwałtów na cywilach, w tym ludności żydowskiej. Najmłodszym poległym wśród stawiających opór bolszewikom był 14-letni harcerz Antolek Gradowski. Dzięki bohaterskiej postawie mieszkańców Płock pozostał niezdobyty, a bolszewicy zmuszeni zostali do odwrotu.
W kwietniu 1921 r. podczas wizyty w Płocku marszałek Józef Piłsudski uhonorował obrońców miasta najwyższymi wojskowymi odznaczeniami. Krzyżami Walecznych odznaczeni zostali wtedy m.in. najmłodsi: 16-letnia Janina Landsberg oraz harcerze, 12-letni Tadeusz Jeziorowski i 14-letni Józef Kaczmarski, a także pośmiertnie Antolek Gradowski. Również Płock, jako miasto bohater, otrzymał wówczas Krzyż Walecznych.
W 2018 r., w Narodowe Święto Niepodległości - 11 listopada, w Płocku odsłonięto pomnik - kolumnę zwieńczoną orłem w koronie - upamiętniający obrońców miasta przed armią bolszewicką w 1920 r. Jego autorem jest znany rzeźbiarz Gustaw Zemła. Projekt pomnika powstał z inicjatywy powołanego jeszcze w 2015 r. Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Obrońców Płocka 1920 r. Wysoka na ponad 10 metrów kolumna stanęła na Placu Gabriela Narutowicza, w jednym z historycznych miejsc, gdzie mieszkańcy miasta wraz z żołnierzami powstrzymywali natarcie bolszewików.(PAP)
mb/ pat/
