Nauczyciele i uczniowie warszawskich szkół złożyli w czwartek hołd nauczycielom tajnego nauczania. Uroczystość w rocznicę wybuchu II wojny światowej odbyła się przed stołecznym pomnikiem upamiętniającym Tajną Organizację Nauczycielską (TON).
"72 lata temu ołówki i zeszyty zostały zastąpione przez karabiny" - powiedział podczas uroczystości prezes Okręgu Mazowieckiego Związku Nauczycielstwa Polskiego, Tomasz Korczak. "Rozpoczęła się noc wojny i okupacji, ale zarazem czas chwały podziemnej szkoły. Bohaterstwa nauczycieli i uczniów tajnego nauczania" - dodał prezes.
"Spotykamy się tu, przy pomniku Nauczycieli Tajnego Nauczania, by 1 września wspólnie wspomnieć czas, kiedy nauczyciele i uczniowie zapalali w mroczną noc niewoli, w tysiącach miejsc kaganki oświaty, wiedzy i nadziei na wolną ojczyznę" - zaznaczył Korczak.
Podkreślił również, że w okupowanej Polsce nauczyciele z własnych składek tworzyli fundusze stypendialne dla dzieci i organizowali pomoc koleżeńską dla bezrobotnych kolegów.
Na uroczystość zaproszono także byłą nauczycielkę z czasów okupacji, dr Halinę Duczman-Pacowską. "Gdy słyszę termin +tajne nauczanie+ przypomina mi się król Stanisław August Poniatowski, który kazał wybić medal +Sapere Auso+ - +Temu, który odważył się być mądrym+. Kojarzy mi się to z tajnym nauczaniem, bo w tym haśle akcent jest położony na odwagę. A trzeba było ją mieć, by brać udział w takim nauczaniu" - powiedziała Duczman-Pacowska. Jej zdaniem odwaga rodzi się naturalnie w warunkach zniewolenia, bo, jak w prawie Newtona, każda akcja rodzi reakcję.
Tajna Organizacja Nauczycielska (TON) była organizacją konspiracyjną utworzoną w październiku 1939 r. Do organizatorów TON należeli przedwojenni działacze Związku Nauczycielstwa Polskiego: Zygmunt Nowicki, Kazimierz Maj, Wacław Tułodziecki, Teofil Wojeński i Czesław Wycech. TON Wspierała tajne nauczanie, organizowała opiekę nad nauczycielami i ich rodzinami, gromadziła i wydawała podręczniki, współpracowała z ruchem oporu.
Efektem działalności nauczycieli skupionych w TON było uruchomienie zlikwidowanych przez okupanta szkół średnich, zakładów kształcenia nauczycieli, szkół wyższych, które z konieczności musiały funkcjonować w konspiracji. Prowadzono także tajne lekcje historii, geografii i literatury ojczystej w szkołach powszechnych, które zostały usunięte decyzją władz okupacyjnych.
Z TON związanych było ponad 20 tys. nauczycieli szkół powszechnych, średnich i wyższych. Działali zarówno na terenie Generalnego Gubernatorstwa, jak i na obszarach Polski wcielonych do III Rzeszy oraz leżących za Bugiem. Prawie 10 tys. spośród nich zginęło podczas okupacji.(PAP)
dsr/ maz/ hes/
