Obrazy, grafiki i rysunki, ukazujące życie codzienne społeczności żydowskiej w małych miasteczkach na początku XX wieku, w tym na kresach dawnej Rzeczpospolitej, można zobaczyć na wystawie „Życie sztetl” w Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku.
Na ekspozycji, przygotowanej m.in. dzięki kolekcji Muzeum Uniwersyteckiemu w Toruniu, prezentowanych jest 25 prac 15 artystów pochodzenia żydowskiego, urodzonych w większości na przełomie XIX i XX wieku, którzy utrwalili obraz sztetl i mieszkańców tych żydowskich miasteczek, jak rabini, kupcy i rzemieślnicy.
„Sztetl to pochodząca z języka jidysz nazwa miasteczek dawnej Rzeczpospolitej, a także Rosji i Ukrainy, gdzie mieszkała ludność żydowska. Tych miasteczek już nie ma. Ich język, kultura, tradycja i obyczaje, które istniały przez wieki, zginęły wraz ze społecznością żydowską podczas II wojny światowej” – powiedział PAP Mariusz Wojtalewicz, kierownik Muzeum Żydów Mazowieckich.
Jak dodał, wystawa „Życie sztetl”, na którą składają się prace malarskie, grafiki i rysunki artystów pochodzenia żydowskiego, jak np. Jankel Adler, Józef Budko, Mosze Bernstein, Chaim Goldberg, Natan Gutman, Szymon Karczmar, Adam Muszka i Leo Roth, przywraca obraz i pamięć o świecie, który odszedł. „Pokazane na wystawie prace przedstawiają kreślone z czułością krajobraz i życie codzienne miasteczek żydowskich, ich mieszkańców, zawody, a także obyczaje i obrzędy religijne” – podkreślił Wojtalewicz.
Wśród artystów, których prace można zobaczyć na wystawie w Muzeum Żydów Mazowieckich jest związany z Płockiem malarz i miniaturzysta Devi Tuszyński, który urodził się w 1915 r. w Brzezinach pod Łodzią, a zmarł w 2002 r. w Paryżu. We Francji, gdzie zamieszkał na stałe po II wojnie światowej, studiował w Academie de la Grande Chaumiere. Do najważniejszych jego prac, oprócz obrazów z życia sztetl, należy cykl ponad 120 ilustracji do biblijnej Księgi Psalmów.
Devi był starszym bratem Feliksa Tuszyńskiego, także malarza, rysownika i grafika, który urodził się w Płocku w 1922 r., a zmarł w 2016 r. w Melbourne (Australia).
Wystawa „Życie sztetl” w Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku została przygotowana dzięki współpracy z Muzeum Uniwersyteckim w Toruniu oraz tamtejszymi Archiwum Emigracji i Towarzystwu Przyjaciół Archiwum Emigracji, działającymi przy bibliotece Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Ekspozycja w płockiej placówce czynna będzie do końca maja.
Działające od 2013 r. Muzeum Żydów Mazowieckich mieści się w odrestaurowanej płockiej synagodze, wybudowanej ok. 1810 r., jednej z nielicznych zachowanych na Mazowszu. Główną część ekspozycji stanowi tam multimedialna prezentacja historii i kultury mazowieckich Żydów.
Przed II wojną światową na Mazowszu mieszkało ok. 600 tys. Żydów. W samym Płocku ludność pochodzenia żydowskiego stanowiła 9 tys. osób, blisko jedną trzecią wszystkich mieszkańców. Holokaust przeżyła nieliczna grupa, która w większości opuściła miasto, emigrując pod koniec lat 50., a następnie 60. XX wieku, głównie do Izraela i USA.
Płoccy Żydzi stanowili jedną z najstarszych społeczności żydowskich na ziemiach polskich - tuż przed wybuchem II wojny światowej przygotowywali się do obchodów jubileuszu 700-lecia osiedlenia się w tym mieście. (PAP)
mb/ agz/
