Adolfo Suarez. Fot. PAP/EPA
W Madrycie zmarł w niedzielę w wieku 81 lat Adolfo Suarez, premier w latach 1976-1981, jeden z architektów defrankizacji Hiszpanii i jej transformacji demokratycznej, która rozpoczęła się wkrótce po śmierci generalissimusa Francisco Franco w 1975 r.
Prawnik z wykształcenia, od młodych lat był działaczem frankistowskiego Movimiento, jedynej za rządów Franco legalnej partii politycznej i został w 1975 r. jej ostatnim sekretarzem generalnym. Przekonany, iż powrót Hiszpanii po okresie dyktatury do rodziny demokratycznych państw europejskich jest nieunikniony, wziął czynny udział w procesie łagodnej transformacji politycznej kraju.
W 1975 r. jako sekretarz generalny Movimiento wszedł w skład pierwszego rządu powołanego po śmierci Franco przez króla Juana Carlosa z frankistowskim politykiem Carlosem Ariasem Navarro jako premierem.
Już w lipcu 1976 r. król zdymisjonował Ariasa i mianował na jego miejsce Suareza jako zwolennika dialogu z demokratyczną opozycją i reformy państwa.
W trakcie swego dwuletniego mandatu jako szefa rządu ogłosił amnestię i legalizację wszystkich partii politycznych oraz związków zawodowych. Na 15 czerwca 1977 r. zostały wyznaczone pierwsze wolne wybory. Z inicjatywy Suareza powołana została przed wyborami koalicja pod nazwą Unia Demokratycznego Centrum (UCD), w skład której weszły różne grupy polityczne opowiadające się za "spokojnym i uporządkowanym" przekształcaniem Hiszpanii w kraj demokratyczny.
Po wygraniu wyborów przez UCD Suarez utworzył nowy gabinet, który wynegocjował z partiami opozycyjnymi porozumienie w sprawie współpracy rządu i opozycji reprezentowanej przez partie lewicowe i związki zawodowe w okresie przejściowym w celu umożliwienia spokojnego przebiegu demokratycznej transformacji kraju.
Porozumienie to, które przeszło do historii europejskiej jako Pakty z Moncloa (od nazwy siedziby rządu, Pałacu Moncloa w Madrycie, gdzie toczyły się negocjacje), zostało podpisane 25 października 1977 roku. Dotyczyło m.in. przejściowego powstrzymania się lewicy, m.in. ze względu na trudną sytuację gospodarczą kraju (inflacja dochodziła do 27 proc.), od organizowania wielkich akcji strajkowych dla poparcia żądań ekonomicznych i politycznych.
6 grudnia 1978 roku, w trzy lata po śmierci Franco, ratyfikowana została w referendum nowa, demokratyczna konstytucja Hiszpanii.
W wyborach, które odbyły się 1 marca 1979 r. UCD odniosła ponowny sukces, a Suarez stał się pierwszym po wojnie domowej 1936-1939 roku premierem konstytucyjnego rządu Hiszpanii.
Dynamicznemu procesowi demokratyzacji Hiszpanii towarzyszył szybko pogłębiający się kryzys w łonie UCD postrzeganej przez większość społeczeństwa jako partia związana z dawnym reżimem, której część była niechętna głębokim przemianom demokratycznym.
29 stycznia 1981 r. Suarez postanowił ustąpić ze stanowiska premiera.
Miesiąc później, 23 lutego, w trakcie inwestytury nowego szefa rządu, Leopoldo Calvo-Sotelo, kilku zdeklarowanych frankistów - członków dowództwa zmilitaryzowanej policji hiszpańskiej Guardia Civil, podjęło próbę dokonania zamachu stanu: sterroryzowali oni bronią i przetrzymywali przez wiele godzin w sali obrad Kongresu, uczestników sesji parlamentu.
Od 1982 do 1996 roku rządy w Hiszpanii sprawowali socjaliści. PSOE (Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza) objęła ponownie rządy w 2004 r. i sprawowała je do 2011 roku).
W maju 1982 r. Suarez utworzył nową partie - Centrum Demokratyczne i Społeczne (CDS). W latach 1989-1991 pełnił funkcje wiceprzewodniczącego, a następnie przewodniczącego Międzynarodówki Liberalnej i Postępowej.
W 1991 r. zrezygnował z dalszej działalności politycznej.
Przed dziesięciu laty zdiagnozowano u niego chorobę Alzheimera. Bezpośrednią przyczyną śmierci polityka, który odegrał wybitną rolę w historii postfrankistowskiej Hiszpanii, była infekcja dróg oddechowych.
Juan Carlos, składając hołd zmarłemu, pożegnał go jako "nadzwyczajnego współpracownika i lojalnego przyjaciela", który "kierował się zawsze lojalnością wobec Korony, występował w obronie demokracji, państwa prawa oraz jedności Hiszpanii w jej różnorodności".
Sekretarz generalny głównej hiszpańskiej partii opozycyjnej, PSOE, Alfredo Perez Rubalcaba, składając kondolencje rodzinie Adolfo Suareza podkreślił, że "Hiszpania zawdzięcza mu wiele".(PAP)
ik/ ro/
