Osiedle Nikiszowiec i Kanał Elbląski Pomnikiem Historii

Jak poinformowało w czwartek w komunikacie ministerstwo kultury, rozporządzenie w tej sprawie - dotyczące, obok Nikiszowca, także Kanału Elbląskiego - prezydent RP Bronisław Komorowski podpisał 14 stycznia. W najbliższych tygodniach rozporządzenie ma zostać opublikowane w Dzienniku Ustaw.

Nikiszowiec jest uważany za główną turystyczną atrakcję Katowic - to najbardziej malownicze, najlepiej zachowane i zamieszkane do dziś osiedle robotnicze z początku ub. wieku. Składa się z dziewięciu w większości zamkniętych pierścieniowo bloków różnej wielkości, z elewacjami pokrytymi charakterystyczną czerwoną cegłą. Wewnątrz każdego bloku znajduje się dziedziniec.

Nikiszowiec zbudowała w latach 1908-1919 spółka górnicza Georg von Giesche's Erben jako niezwykle funkcjonalne osiedle robotnicze przy kopalni Giesche. Projektantami byli twórcy sąsiedniego, pomyślanego jako miasto-ogród Giszowca, Emil i Georg Zillmanowie. W Nikiszowcu zaprojektowali gęstą, dwupiętrową zabudowę o ściśle miejskim charakterze.

Osiedle zostało wpisane do rejestru zabytków w 1978 r. Starania o pozyskanie dla niego miana Pomnika Historii rozpoczęły się w 2008 r. - wniosek w tej sprawie przesłał wówczas do Generalnego Konserwatora Zabytków prezydent Katowic. Starania wspierały regionalne media oraz społecznicy. Jeden z regionalnych tytułów prasowych na początku grudnia ub. roku dołączył do swego wydania świąteczną kartkę z prośbą - po polsku i śląsku - do prezydenta, by nie zwlekał z decyzją.

Od kilku lat trwają starania na rzecz zwiększenia atrakcyjności turystycznej Nikiszowca oraz ożywienia aktywności lokalnej jego mieszkańców . Od lipca 2007 r. działa tam punkt informacji turystycznej, do odnowionego budynku osiedlowej pralni wprowadził się oddział Muzeum Historii Katowic, niedawno przeprowadzono kontrowersyjny dla niektórych historyków i entuzjastów remont części ulic i chodników.

W dzielnicy działa Program Centrum Aktywności Lokalnej w Nikiszowcu, koordynowany przez pracowników Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Katowicach. W ramach programu organizowane są m.in. pikniki i jarmarki lokalne. Opracowywany jest też Zintegrowany Program Rewitalizacji Nikiszowca.

Nikiszowiec był scenerią wielu filmów, m.in. Kazimierza Kutza, znalazł się też na wybitej na zamówienie miasta pamiątkowej monecie o nominale 10 balkanów. Nazwa monety nawiązuje do bezpłatnej kolejki wąskotorowej "Balkan Express", która od początków XX wieku aż do 1977 roku woziła ludzi z Giszowca i Nikiszowca do Szopienic. Osiedle jest też obecnie jednym ze sztandarowych produktów Szlaku Zabytków Techniki Woj. Śląskiego.

Pomniki Historii ustanawiane są od 1994 r. - to jedna z czterech form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Miano to prezydent RP nadaje na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zabytkom nieruchomym o szczególnym znaczeniu dla polskiej kultury.

Obecnie lista Pomników Historii liczy 41 pozycji. W woj. śląskim są nimi jeszcze pauliński klasztor na Jasnej Górze oraz podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni "Czarnego Pstrąga" w Tarnowskich Górach. O tytuł -pomagający w ubieganiu się o środki na utrzymanie i renowację - ubiegają się m.in. zabytkowa kopalnia węgla kamiennego Guido oraz Skansen Królowa Luiza w Zabrzu. (PAP)

mtb/ ls/