Uroczystości Dnia Pamięci o Zagładzie Romów na na terenie byłego obozu zagłady KL Birkenau. Fot. PAP/J. Bednarczyk
Dwudniowe obchody Dnia Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti rozpoczęły się w poniedziałek w Oświęcimiu. Liderzy społeczności romskich z krajów europejskich złożyli kwiaty w miejscach kaźni w byłym niemieckim obozie Auschwitz: przy krematorium V i pod Ścianą Straceń.
Kulminacja obchodów przypadnie 2 sierpnia. 67 lat temu tego dnia Niemcy zlikwidowali obóz cygańskiego w Auschwitz II – Birkenau. W komorze gazowej V zgładzili blisko 3 tysięcy Romów. Ich ciała spłonęły w dołach paleniskowych. Społeczność międzynarodowa od 1997 roku obchodzi 2 sierpnia Dzień Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti.
Wtorkowe uroczystości rozpoczną się w południe przy pomniku pomordowanych Romów i Sinti na terenie byłego obozu cygańskiego w byłym obozie Auschwitz II - Birkenau. Obecność zapowiedzieli między innymi: lider Stowarzyszenia Romów w Polsce Roman Kwiatkowski, szef Centralnej Rady Sinti i Romów w Niemczech Romani Rose, a także wicepremier Waldemar Pawlak.
Obóz cygański zlikwidowano w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku na rozkaz Reichsfuehrera SS Heinricha Himmlera. Tej nocy zamordowano 2897 osób - wszystkie, które jeszcze żyły. Ogółem w KL Auschwitz więzionych było około 23 tysięcy Romów. Życie straciło tu około 21 tysięcy z nich.
Niemcy rozpoczęli eksterminację Romów już w 1941 roku. Z początkiem listopada deportowali z terenów dzisiejszej Austrii około 5 tysięcy osób do getta w Łodzi. W styczniu 1942 roku wszyscy zostali wywiezieni do ośrodka zagłady w Chełmnie i zamordowani. Do Auschwitz pierwsi Romowie trafili 9 lipca 1941 roku. Tego dnia jednostka niemieckiej policji kryminalnej w Katowicach skierowała do obozu dziewięciu więźniów, wśród których znajdowało się dwóch polskich Romów.
W grudniu 1942 roku Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler wydał rozkaz, by wszyscy Cyganie, którzy zamieszkiwali Niemcy zostali osadzeni w obozach koncentracyjnych. Podobne zarządzenia wydano także na okupowanych terenach: Alzacji i Lotaryngii, Luksemburga, Belgii, Holandii, alpejskiego i naddunajskiego okręgu Rzeszy, a także w rejonie Białegostoku.
Pierwsi Romowie trafili do Auschwitz w 1941 roku. Pod koniec lutego 1943 na terenie KL Auschwitz II - Birkenau powstał obóz rodzinny dla Cyganów. Liczył 32 baraki mieszkalne i sześć sanitarnych. Niemcy deportowali do niego Romów z czternastu państw. W obozie dziesiątkowały ich choroby i głód.
Między 26 lutego 1943 roku a 21 lipca 1944 roku w obozie cygańskim osadzono łącznie 20 967 dzieci, kobiet i mężczyzn. Liczba ta nie uwzględnia około 1,7 tysiąca Romów z Białegostoku, których nie objęto ewidencją. Jako podejrzanych o tyfus plamisty, zgładzono ich tuż po przywiezieniu do obozu, kierując do komór gazowych.
Hitlerowcy zamierzali zgładzić Romów już w maju 1944 roku. 15 maja Cyganów ostrzegł kierownik obozu cygańskiego, Unterscharfuehrer SS Georg Bonigut. Nakazał, by nie opuszczali baraków. 16 maja wieczorem obóz otoczyło 50-60 SS-manów. Próbowali wygonić więźniów z baraków. Nikt nie wyszedł. Niemcy zrezygnowali, obawiając się strat w swoich szeregach - wśród więźniów znajdowała się znaczna liczba byłych żołnierzy Wehrmachtu. Obawiali się również, że iskra oporu mogłaby się przedostać na inne rejony obozu.
23 maja 1944 roku z Birkenau przeniesiono do Auschwitz I ponad 1,5 tysiąca Cyganów. Zostali później wywiezieni do obozu w Buchenwaldzie. Dwa dni później 82 Cyganów wysłano do obozu we Flossenburgu, a 144 Cyganki - do Ravensbrueck. W obozie familijnym pozostało niespełna 3 tys. osób.
Obóz cygański zlikwidowano w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 roku na rozkaz Reichsfuehrera SS Heinricha Himmlera. Tej nocy zamordowano 2897 osób - wszystkie, które jeszcze żyły. Ogółem w KL Auschwitz więzionych było około 23 tysięcy Romów. Życie straciło tu około 21 tysięcy z nich. Cyganie stanowili pod względem liczebności trzecią grupę deportowanych do KL Auschwitz, po Żydach i Polakach.
Obóz Auschwitz powstał w 1940 roku. KL Auschwitz II - Birkenau, powstał dwa lata później. Stał się przede wszystkim miejscem masowej zagłady Żydów. W ramach kompleksu Auschwitz funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 miliona ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców radzieckich i przedstawicieli innych narodów.
W wyniku prześladowań i terroru w latach panowania III Rzeszy śmierć poniosła około połowa populacji romskiej, zamieszkującej obszary okupowane przez Niemców. (PAP)
szf/ tot/
