Karol Stryjeński. Źródło: Wikipedia Commons
Karol Stryjeński, architekt, projektant, należał do wybitnych przedstawicieli polskiej sztuki dekoracyjnej, narodowego nurtu art déco. Połączył on góralski styl Witkiewicza z nowoczesną architekturą. 21 grudnia mija 90 lat od jego śmierci.
Był mężem znanej malarki Zofii Stryjeńskiej. Rodzina Stryjeńskich wniosła ogromny wkład w sztukę polską drugiej połowy XIX i pierwszej połowy XX wieku. Karol Stryjeński zaprojektował m.in. pawilon polski na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r., gmach Instytutu Propagandy Sztuki w Warszawie, skocznię narciarską Wielką Krokiew w Zakopanem, mauzoleum Kasprowicza na Harendzie w Zakopanem.
Był też autorem projektów zakopiańskich domów: willi Monte, willi Bożydar, willi Nowotnego oraz schronisk tatrzańskich w Morskim Oku i nieistniejące już w tej postaci na Hali Gąsienicowej i w Dolinie Pięciu Stawów.
Kiedy zaprojektował tatrzańskie schroniska i willę doktora Nowotnego na Gubałówce, nazwano go „pierwszym rewizjonistą stylu zakopiańskiego”.
Dążył do tego, by projektowane przezeń obiekty były doskonale wkomponowane w górski krajobraz. Stryjeński inspirował się pracami legendy modernizmu, amerykańskiego architekta - Franka Lloyda Wrighta. „Może dlatego – jak piszą historycy sztuki - tak świetnie udało mu się połączyć góralski styl Stanisława Witkiewicza z nowoczesną architekturą. Według Jerzego Romera Stryjeński „zamykał wyobraźnię w nowoczesnych formach, inspirując się stylem lokalnym”.
Karol Stryjeński, urodził się w 1887 r. w Krakowie. Był synem Tadeusza Stryjeńskiego, znanego krakowskiego architekta.
W latach 1907-1911 studiował architekturę na politechnice w Zurychu. Po ukończeniu studiów pracował w biurze architektonicznym swego ojca. Pierwszym sukcesem Karola Stryjeńskiego było zwycięstwo w 1912 r., w konkursie na projekt mieszkań robotniczych w Krakowie.
Pod koniec 1913 r., w trakcie studiów rzeźbiarskich w École des Beaux-Arts, ale już jako członek Warsztatów Krakowskich, tworzył meble i kilimy. Od 1917 r. jego prace nawiązywały do futuryzmu, kubizmu i ekspresjonizmu, ponieważ był związany z krakowskimi formistami.
W 1916 r. ożenił się z Zofią, późniejszą znaną malarką, ilustratorką i projektantką tkanin. W 1922 r. uzyskał pierwszą nagrodę w rządowym konkursie na plan regulacji Zakopanego, chciał stworzyć z tego uzdrowiska ośrodek sportowy i wypoczynkowy.
Od 1923 r. był dyrektorem Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem. W gronie jego uczniów znaleźli się Antoni Kenar i Marian Wnuk. Aktywnie działał w Polskim Towarzystwie Tatrzańskim, był m.in. prezesem sekcji narciarskiej i organizatorem zawodów sportowych.
W 1927 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie objął katedrę rzeźby monumentalnej na ASP.
Stryjeński był jednym z założycieli Spółdzielni „Ład”, która obok tkanin i ceramiki produkowała meble proste, o doskonałej formie, z zachowaniem dekoracyjnych słojów. Wszystkie produkty miały wysoką jakość wykonania. Wytwarzane przez „Ład” geometryczne meble ukształtowały polski design lat 30. XX wieku.
W 1932 r. został dyrektorem Instytutu Propagandy Sztuki w Warszawie. Karol Stryjeński zmarł 21 grudnia 1932 r. Został pochowany w rodzinnym grobowcu w Krakowie, a po kilkunastu miesiącach zgodnie z ostatnią wolą zmarłego, pochowano go na Starym Cmentarzu w Zakopanem. (PAP)
autorka: Anna Bernat
abe/ dki/
