Archeolodzy zbadali tajemnice tunelu pod Arsenałem Miejskim w Krakowie, który w ub.r. odkryli robotnicy pracujący nad izolacją cieplną obiektu. Tunel służył najprawdopodobniej jako tajemne przejście. W jego zasypisku odnaleziono także cenny fragment renesansowego ołtarza.
Badacze ustalili też, że odkopany przed Arsenałem kamienny mur o szerokości 1,2 m, jest pozostałością drugiego pierścienia murów obronnych Krakowa. Mur ten zachował się w ziemi na głębokość co najmniej 6 m.
Tunel natomiast ma 16 m długości, 2 m wysokości i 1,5 m szerokości „To bardzo ważne odkrycie w skali kraju, bowiem tajemnych przejść odkryto, jak dotąd, bardzo mało. Przykładem w tym zakresie może być przejście odkryte na zamku biskupów krakowskich w Sławkowie” – powiedział PAP dr Jacek Pierzak, archeolog ze Śląska, który badał tunel.
Korytarz wykonany został w całości z kamienia wapiennego. Początkowo archeolodzy oceniali, że mógł powstać w drugiej połowie wieku XIV lub na przełomie XIV/XV, a służył jako kanał, którym odprowadzano ścieki miejskie do fosy, lub jako tajemne przejście. Za drugą hipotezą przemawia fakt, że tunel ten nie miał kamiennego, szczelnego dna. „Tajemne przejścia pełniły wiele funkcji. Można było dzięki nim sprowadzać pomoc czy zaopatrzenie dla oblężonego miasta, można też było organizować zbrojny wypad na nieprzyjaciela. W związku z tym, iż tunel powstał już po wybudowaniu drugiego muru obronnego, bardziej prawdopodobne jest jego datowanie na przełom XIV/XV w.” – mówił archeolog.
W zasypanym ziemią tunelu odkryto detal architektoniczny, wykonany z czerwonego marmuru, zdobiony motywami roślinnymi (arabeska) i złoceniami. „Początkowo myślałem, że jest to fragment kominka, epitafium czy ołtarza. Okazało się, że jest to fragment ołtarza z ok. 1533-1536 r., wykonanego przez włoskiego rzeźbiarza Jana Marię Padovaniego, który to ołtarz jednak nie zachował się w całości” – wyjaśnił archeolog i dodał, że identyfikacji dokonał w tym miesiącu i to dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności.
Korytarz wykonany został w całości z kamienia wapiennego. Początkowo archeolodzy oceniali, że mógł powstać w drugiej połowie wieku XIV lub na przełomie XIV/XV, a służył jako kanał, którym odprowadzano ścieki miejskie do fosy, lub jako tajemne przejście. Za drugą hipotezą przemawia fakt, że tunel ten nie miał kamiennego, szczelnego dna.
„Pani Paula Musiał, konserwator zabytków, która znała ołtarz jak mało kto, bowiem przeprowadzała konserwację zachowanych jego fragmentów; kiedy zobaczyła wydobyty w tunelu detal architektoniczny od razu stwierdziła, iż jest to fragment należący do tegoż ołtarza” – opowiadał archeolog i zauważył, że odkrycia tak wybitnych dzieł sztuki w trakcie wykopalisk należą do rzadkości.
„Odnaleziony fragment, dokładnie cyborium (obudowa ołtarza), jest niewątpliwie bardzo ważny. Ołtarz zaprojektowany przez Padovaniego to perła renesansu, jedno z pierwszych polskich dzieł renesansowych. Odnaleziony fragment pokazuje, że rzeźbiarz doskonale operował dłutem i bardzo dobrze znał materiał – w tym przypadku marmur węgierski, uznawany za marmur królów” – powiedziała PAP konserwator Paula Musiał i dodała: „Nie dowierzałam, kiedy zobaczyłam brakujący fragment ołtarza. Wielką tajemnicą pozostaje też to, w jaki sposób marmur znalazł się w tunelu pod Arsenałem”.
Ołtarz, którego fragment odnaleziono, Padovano wykonał na zlecenie bp. Piotra Tomickiego do katedry wawelskiej. Tam ołtarz znajdował się do czasów baroku, kiedy to, w związku z przebudową kaplicy w katedrze wawelskiej, dwie płaskorzeźby aniołów trafiły do Muzeum Erazma Ciołka, a tabernakulum zostało przewiezione do kościoła św. Wojciecha w Modlnicy. W katedrze wawelskiej, w kaplicy Tomickiego, pozostała tylko płyta z wizerunkiem Boga Ojca i Ducha Świętego. Pozostałe fragmenty ołtarza zaginęły. „Trudno powiedzieć, co się z nimi stało. Możliwe, że zostały wykorzystane do budowy innych obiektów. Niewykluczone, że pod Arsenałem są inne fragmenty interesujących zabytków” – powiedziała konserwator.
Odnaleziony fragment marmuru zasili zbiory Muzeum Czartoryskich, które sprawuje pieczę nad Arsenałem.
Arsenał Miejski, to drugi znany – po Arsenale Królewskim – tego typu budynek w Krakowie. Obiekt został wzniesiony z piaskowca, przy ul. Pijarskiej, w II poł. XVI w. Stał w pobliżu murów obronnych miasta i służył do przechowywania broni i sprzętu wojennego. W 1874 r. gmina przekazała Arsenał księciu Władysławowi Czartoryskiemu na cele muzealne. Obecnie w budynku mieści się Galeria Sztuki Nowożytnej, należąca do Muzeum Książąt Czartoryskich – oddziału Muzeum Narodowego w Krakowie. W Galerii znajdują się zabytki starożytnych kultur śródziemnomorskich. (PAP)
bko/ dym/
