Wpisałem do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego część historycznego zespołu budowlanego dawnej Wytwórni Amunicji nr 1 przy ul. J. Waldorffa w Warszawie, obejmującego budynki mieszkalne i socjalne - poinformował mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków prof. Jakub Lewicki.
Konserwator wyjaśnił, że zespół budowlany stanowi na terenie Warszawy unikatowy przykład zabudowy o charakterze powojskowym, obejmującej czytelny do czasów współczesnych kompleks administracyjny i mieszkaniowo-rekreacyjny.
"Lokalizacja i plan zespołu zdeterminowane zostały w dużym stopniu przez sąsiedztwo dawnego carskiego fortu, definiując tym samym na nowo jego dawne przedpole i utrwalając strategiczne znaczenie z punku widzenia obronności. Zespół zaprojektowany został w dwóch etapach, odzwierciedlających rozwój przestrzenny okolicy i zmiany w podejściu do panujących preferencji artystycznych w architekturze państwowej jak i potrzeb funkcjonalnych" - ocenił.
Prof. Lewicki uznał, że pierwszy etap rozbudowy zespołu z lat 1925-1927 jest cennym przykładem działalności projektowej warszawskiego architekta Aleksandra Sygietyńskiego, jednego z czołowych twórców współpracujących z Wojskiem Polskim przy modernizacji istniejącej i projektowaniu nowej zabudowy o charakterze mieszkaniowym, administracyjnym i technicznym w dwudziestoleciu międzywojennym.
Wartość artystyczna wynika - według mazowieckiego konserwatora - z przyjętych, częściowo zrealizowanych założeń planistycznych oraz architektonicznych (styl dworkowy). Zaznaczył, że budynki o stosunkowo niewielkich gabarytach cechuje skromny detal architektoniczny w postaci gzymsów, kolumn i filarów, przypór, elementem charakterystycznym jest wielospadowe zadaszenie z dachówki ceramicznej (w części budynków zastąpione blachą lub całkowicie zniszczone).
"Zabudowę wznoszoną w drugiej fazie cechuje modernistyczna szata architektoniczna. Wartość historyczna zespołu wiąże się z dziejami Wojska Polskiego w dwudziestoleciu międzywojennym, a szczególnie konieczności szybkiego dozbrojenia armii po odzyskaniu niepodległości, czego efektem było utworzenie zakładu oraz jego rozwój po przeniesieniu na teren Fortu Bema. O znaczeniu zakładów dla kraju świadczyć może skala przedsięwzięcia, które zajmować miało południowe przedpole Fortu, oraz jego rozbudowana koncepcja urbanistyczno-budowlana" - dodał.
Po 1927 r zespół stał się częścią Przedsiębiorstwa Państwowych Wytwórni Uzbrojenia, zmianie uległ charakter wytwórni, którą przekształcono w zakład doświadczalny. Pomimo tej zmiany na terenie wytwórni prowadzono dalsze inwestycje. Rozbudowa zakładu w latach trzydziestych obejmowała hale warsztatowe, budynki administracyjne oraz socjalne. W tym czasie działał na tym terenie ośrodek sportowy SZS "Fort Bema".
W latach trzydziestych wytwórnia oraz Fort Bema była jednym z najlepiej uzbrojonych przyczółków miasta. W czasie II wojny światowej stacjonowało tam wojsko niemieckie. Walki o jej zdobycie wytwórni prowadzono w czasie Powstania Warszawskiego.
"Zespół budowlany jest zabytkiem o charakterze przestrzennym, a co za tym idzie również obszarowym, w skład zespołu budowlanego poza materialnymi obiektami budowlanymi wchodzą również powiązania przestrzenne, których polem jest konkretny obszar, wymagający wyznaczenia granic ochrony konserwatorskiej" - wyjaśnił prof. Lewicki.
Mazowiecki konserwator zaznaczył, że wpisana do rejestru zabytków część zespołu d. Wytworni Amunicji nr 1 składa się obecnie z 13 budynków stanowiących powiązaną przestrzennie grupę, wyodrębnioną ze względu na formę architektoniczną, styl, zastosowane materiały, funkcję, czas powstania oraz związek z wydarzeniami historycznymi.(PAP)
Autorka: Marta Stańczyk
mas/ jann/
