Drewniana wieża nadawcza gliwickiej radiostacji.
Konstrukcje z ciemnej stali, ekspozytory z perforowanej blachy, elementy z jasnego szkła znalazły się w projekcie nowej wystawy w zabytkowym zespole urbanistycznym Radiostacji Gliwice. Prace projektowe dobiegają końca - informuje gliwickie muzeum.
Radiostacja Gliwice, będąca oddziałem muzeum w tym mieście, to najbardziej rozpoznawalny zabytek Gliwic. Zbudowana w latach 30. ub. wieku drewniana wieża antenowa jest najwyższym tego typu obiektem w Europie. Zachowała się wraz z kompleksem trzech budynków zaplecza, z częścią oryginalnego wyposażenia.
31 sierpnia 1939 r. radiostacja była areną Prowokacji Gliwickiej - najgłośniejszego spośród działań podjętych przez niemieckie oddziały dywersyjne przy ówczesnej granicy Niemiec z Polską tuż przed wybuchem II wojny światowej.
Przed rokiem gliwickie muzeum ogłosiło projekt stworzenia na terenie Radiostacji wiodącego ośrodka muzealno-edukacyjnego tematycznie związanego z II wojną światową. Przygotowane projektu metamorfozy historycznych zabudowań powierzono wybranej w konkursie pracowni architektonicznej Nizio Design International, znanej z realizacji wielu instytucji kultury w Polsce i za granicą.
Aranżując przestrzeń projektanci przyjrzeli się architekturze zabytkowych zabudowań Radiostacji i jej zachowanemu do dziś wyposażeniu. Inspirowali się też utrwalonym na zdjęciach i filmach industrialnym krajobrazem Górnego Śląska pierwszej połowy XX wieku. Jak tłumaczą architekci, wykorzystane w projekcie materiały, m.in. konstrukcja z ciemnej stali czy ekspozytory z perforowanej blachy, są nie tylko budulcem scenografii, ale też nośnikiem treści działających na zmysły odbiorcy.
"Czerń blachy potęguje aurę niepokoju. Jej zimna, lecz frapująca struktura skłania do dotyku, a przenikające przez perforacje światło buduje niepokojący światłocień rodem z filmów noir. Z surowością blachy skontrastowaliśmy delikatność szkła. Jego przejrzystość reprezentuje nienamacalny sygnał radiowy. Efemeryczny materiał w połączeniu z grą światła ukształtuje wizualną interpretację dźwięku, symbolizującego nie tylko rozwój i popularyzację radiofonii na Górnym Śląsku, ale także polityczną walkę w eterze między Polakami a Niemcami" – tłumaczy szef pracowni tworzącej projekt, Mirosław Nizio.
Nowa wystawa będzie podzielona na kilka galerii. Panujący w nich nastrój ma być budowany w oparciu o kontrasty światła i cienia, czerni i bieli oraz o wydłużone smugi snopów światła, stwarzające wrażenie tajemniczości. "Oparcie projektu wystawy na silnych kontrastach, stylistyce filmu z gatunku noir, spotęguje wrażenie skrywania tajemnicy, którą owiane były okoliczności przebiegu Prowokacji Gliwickiej" - wskazują projektanci.
W ostatnim dniu sierpnia 1939 roku grupa esesmanów w cywilnych ubraniach zaatakowała należącą do Niemiec Radiostację. Podczas tej prowokacji bojówkarze zamordowali aresztowanego dzień wcześniej Franza Honioka. Jego śmierć miała być jednym z dowodów, że napad przeprowadzili Polacy – Honiok był obywatelem niemieckim, ale też powstańcem śląskim, który działał na rzecz polskości regionu. Prowokacja - w zamyśle Niemców – miała w oczach opinii międzynarodowej obarczyć Polskę odpowiedzialnością za wybuch wojny, stanowiąc alibi dla Hitlera, a także dać sojusznikom Polski pretekst do zaniechania wypełnienia ich zobowiązań.
Scenariusz nowej, stałej wystawy muzealnej, obejmuje trzy warstwy tematyczne: historyczną, techniczną i fabularną. Warstwa techniczna nawiązuje do pierwotnej funkcji i zasad działania Radiostacji Gliwice; wyeksponuje specyfikę unikalnego zabytku techniki radiowej, okoliczności jego powstania i zasady jego działania.
Część historyczna, najbardziej rozbudowana, przedstawi kontekst, tło oraz najważniejsze zagadnienia polityczne związane pośrednio i bezpośrednio z wydarzeniami, które doprowadziły do Prowokacji Gliwickiej i wybuchu wojny. Utworzą ją bloki tematyczne: konflikt polsko-niemiecki o Górny Śląsk po I wojnie światowej i podział regionu, radiofonia na polskim i niemieckim Górnym Śląsku, Niemcy i niemiecki Górny Śląsk w czasach nazistowskich oraz Prowokacja Gliwicka i pamięć o niej.
Trzecia warstwa, fabularna, przybliży dramatyczny przebieg zorganizowanej przez służby specjalne III Rzeszy Niemieckiej akcji dywersyjnej nazywanej Prowokacją Gliwicką, która doprowadziła do śmierci Franciszka Honioka. Jego imieniem, z inicjatywy Muzeum w Gliwicach, nazwano plac otaczający drewniany maszt Radiostacji.
W zamyśle autorów wystawy, zwiedzający ma poczuć się niczym prowadzący śledztwo detektyw, który własnymi rękoma oddzieli prawdę od sprokurowanych przez Niemców historycznych przekłamań. Ekspozycja wykorzysta archiwalne filmy i publikacje, w tym m.in. zdjęcia operacyjne SB z obserwacji obywateli RFN zainteresowanych terenem radiostacji w okresie PRL.
"Celem naszego projektu jest zaproponowanie interesujących, nowoczesnych rozwiązań architektonicznych, wzmacniających siłę wyrazu i przesłanie ideowe muzeum, przy równoczesnym podejściu pełnym szacunku dla historii i powagi miejsca. Chcemy też wprowadzić harmonię w układ urbanistyczny radiostacji przy maksymalnym zachowaniu wartości zabytkowej budynków z lat 30. XX wieku" - mówi Mirosław Nizio.
Obiekt mieszczący główną część wystawy znajdzie się pod dziedzińcem, pomiędzy głównymi budynkami Radiostacji. "Aranżacja przestrzeni uzmysłowi zwiedzającym, że znajdują się w miejscu, gdzie rozgrywały się kluczowe historyczne momenty i pozwoli zaobserwować prawdziwy przebieg wydarzeń oraz odczuć towarzyszące mu emocje. Zastosowanie technologii AR pozwoli na przeżycie momentu prowokacji niemal w czasie rzeczywistym" – tłumaczy Mirosław Nizio.
Zewnętrzny wygląd budynków będzie zachowany. Planowane zmiany we wnętrzach są konsultowane ze Śląskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Na potrzeby muzealne będą wykorzystane dwa budynki, połączone nowym podziemnym obiektem. W trzecim budynku ma powstać aparthotel z wnętrzami w stylistyce nawiązującej do lat 30. XX wieku. Zaplanowano także budowę miejsc parkingowych. Dokumentacja wykonawcza ma być gotowa w kwietniu. Wcześniej miasto zrewitalizowało już duży teren wokół drewnianej wieży nadawczej.
Radiostacja Gliwicka jest wpisana na listę Pomników Historii, leży również na Szlaku Zabytków Techniki Woj. Śląskiego, który jest częścią Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. Obecnie prowadzone są starania o umieszczenie obiektu na krajowej liście informacyjnej, co ma być pierwszym krokiem do wpisania zabytku na światową listę dziedzictwa UNESCO. Na realizację projektu metamorfozy Radiostacji gliwickie Muzeum zabiega o środki europejskie, budżetowe i miejskie.(PAP)
mab/ aszw/
