Cmentarz na wileńskiej Rossie. 2014 r. Fot. PAP/J. Ochoński
Na wsparcie prac renowacyjnych najstarszej wileńskiej nekropolii - cmentarza na Rossie - wydrukowano 20 tys. tzw. cegiełek. Z tą inicjatywą wystąpił Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą, a finansowo wspiera ją Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”.
Cały dochód ze sprzedaży cegiełek w cenie 4 euro lub 15 złotych każda zostanie przeznaczony na odnowę nagrobków.
„Ponad tysiąc cegiełek już zostało rozpowszechnionych pomiędzy przewodnikami pracującymi w Wilnie z polskimi turystami odwiedzającymi cmentarz. Cegiełki można też nabyć na straganie przy cmentarzu; będą też proponowane do nabycia podczas polskich imprez na Litwie” - powiedział w czwartek PAP prezes Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą Dariusz Żybort.
Komitet ten od blisko 30 lat troszczy się o najstarszą wileńską nekropolię. Jego staraniem na Rossie odnowiono ponad 100 zabytkowych nagrobków i pomników.
Jak poinformował Żybort, dobiegają końca prace zaplanowane na ten rok. Za pieniądze zebrane podczas kwest od różnych instytucji i od osób prywatnych odnowiona została kwatera rodzeństwa marszałka Józefa Piłsudskiego, pomnik Adama Bartoszewicza, pomnik Bronisławy Zanowej, synowej Tomasza Zana, przyjaciela Adama Mickiewicza. Kończą się prace nad pomnikiem rzeźbiarza Józefa Noworytto.
Ze środków Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” w tym roku odnowiono grób powstańca listopadowego Justyna Hrebnickiego, a za pieniądze Ambasady RP w Wilnie odnowiono grób legionisty Wacława Konopki, odznaczonego Krzyżem Walecznych i orderem Virtuti Militari.
Od kilku miesięcy trwa też kompleksowa renowacja najstarszej części Rossy. Prace na sumę ponad 2 mln euro z funduszy samorządowych i unijnych wykonają spółki Litcon i Ekstra statyba, które wygrały przetarg.
Do 2020 roku ma być odrestaurowanych sześć kaplic, 341 nagrobków, z których 141 znajduje się na liście zabytków. Przewidziane jest uporządkowanie alejek o powierzchni 3,5 tys. metrów kwadratowych, umocnienie skarp, odnowienie frontowej części ogrodzenia i centralnego wejścia na cmentarz. Przewidziano też zainstalowanie oświetlenia cmentarza i ustawienie kamer monitorujących.
W ocenie Żyborta, należącego do 11-osobowego zespołu nadzorującego prace renowacyjne, „jeśli chodzi o ścieżki, schody, oświetlenie, prace budowlane, wszystko jest w porządku”. „Jeśli chodzi o renowację pomników, musieliśmy wstrzymać prace, gdyż wykorzystywane były nieodpowiednie materiały”.
Na wniosek Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą samorząd zobowiązał się zatrudnić konserwatora, który będzie prowadził stały nadzór prac renowacyjnych cmentarza.
Prezes Komitetu zwrócił się również do Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą z prośbą o wsparcie konsultacyjne specjalistów z Polski. Podobna prośba zostanie wystosowana wkrótce do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP.
„Na Litwie brakuje doświadczenia w prowadzeniu podobnych prac, warto więc, by specjaliści z Polski ocenili, czy projekt renowacji Rossy jest realizowany zgodnie z wymogami” - powiedział Żybort.
Cmentarz na Rossie liczy blisko 250 lat. Jest malowniczo położony na wzgórzach i porośnięty starodrzewem. Został mocno okaleczony nie tylko przez czas, ale także przez władze w okresie radzieckim, gdy nekropolie były dewastowane i rabowane. Wiele nagrobków jest pochylonych, zapadniętych w ziemię, bez krzyży, z powybijanymi medalionami i zniszczonymi napisami.
Rossa składa się z kilku części: Starej Rossy, Nowej Rossy i Cmentarzyka Wojskowego z mauzoleum marszałka Józefa Piłsudskiego, w którym spoczywa jego serce i prochy matki. Na obszarze ponad 10 hektarów jest około 26 tys. nagrobków, pomników, grobowców. Spoczywają tu m.in. profesorowie wileńskiego Uniwersytetu Stefana Batorego, są też groby archeologa i pisarza Eustachego Tyszkiewicza, rzeźbiarza i architekta Antoniego Wiwulskiego, malarzy Franciszka Gucewicza i Franciszka Smuglewicza, groby dwojga dzieci Stanisława Moniuszki.
Na Rossie pochowani są również ojciec litewskiego odrodzenia narodowego Jonas Basanaviczius, malarz i kompozytor Mikalojus Konstantinas Cziurlionis, pisarze Vincas Mykolaitis-Putinas, Balys Sruoga, Petras Cvirka, a także wiele innych osób zasłużonych dla Polski, Litwy i Wilna.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ jo/ mc/
