Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Fot. PAP/J. Kamiński
Podporządkowanie wojewódzkich konserwatorów zabytków ministrowi kultury i możliwość przedłużania pozwolenia na wywóz zabytków np. w celach wystawienniczych zakłada projekt nowelizacji ustaw przedłożony przez resort kultury do konsultacji publicznych.
Projekt nowelizacji dotyczy dwóch ustaw - o ochronie zabytków i o wojewodzie. Jednym z jego głównych celów jest podporządkowanie wojewódzkich konserwatorów zabytków ministrowi kultury i odejście od dotychczasowego modelu zwierzchnictwa wojewody nad wojewódzkimi konserwatorami zabytków.
Scentralizowany model kierownictwa w stosunku do terenowych organów ochrony zabytków ma zapewnić "jednolite wykonywanie polityki administracyjnej, zbieżność rozstrzygnięć tych organów oraz ochronę ich samodzielności i niezależności".
Nowelizacja wprowadza także obowiązek umieszczania na zabytkach nieruchomych znaków informacyjnych podających, że obiekt podlega ochronie prawnej. Obecnie umieszczenie takiego znaku nie ma charakteru obligatoryjnego. Z obowiązkiem jego umieszczania przez starostę łączyć ma się obowiązek właściciela, użytkownika wieczystego lub zarządcy nieruchomości zapewnienia dostępu do zabytku w celu umieszczenia na nim znaku i utrzymywania go.
Projekt umożliwia przedłużenie terminu pozwolenia na przebywanie za granicą zabytku wywiezionego w celach wystawienniczych lub jako element urządzenia wnętrz polskich placówek dyplomatycznych - bez konieczności przywożenia obiektu do Polski, jak było dotąd. Zwolnienie ma dotyczyć zabytków znajdujących się w zasobie publicznym, a warunki ich czasowego przechowywania w nowym miejscu i sposób ochrony konserwatorskiej będą uzgadniane z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
W myśl propozycji organami ochrony zabytków zamiast wojewodów będą wojewódzcy konserwatorzy zabytków. Koordynowanie, nadzorowanie i kontrolowanie ich działalności oraz ustalanie ogólnych kierunków działania i wydawanie wytycznych określających sposób postępowania będzie zaś zadaniem Generalnego Konserwatora Zabytków. Powoływać i odwoływać wojewódzkich konserwatorów zabytków będzie minister kultury na wniosek Generalnego Konserwatora Zabytków.
Wojewódzkim konserwatorem zabytków będzie mogła zostać osoba z tytułem minimum magistra i ukończonych studiach w zakresie m.in. archeologii, historii sztuki, konserwacji dzieł sztuki, muzealnictwa lub ochrony dóbr kultury. Musi także posiadać 5-letni staż pracy w zakresie ochrony zabytków lub opieki nad zabytkami i 3-letni staż na stanowisku kierowniczym.
Wojewódzki konserwator będzie kierował wojewódzkim urzędem ochrony zabytków, który będzie działać na podstawie statutu nadanego przez Generalnego Konserwatora Zabytków na wniosek konserwatora. Generalny Konserwator Zabytków na wniosek konserwatora może także tworzyć i likwidować delegatury wojewódzkiego urzędu ochrony zabytków, określając terytorialny zakres ich działania i siedziby. Projekt akcentuje też konieczność współpracy konserwatorów z organami samorządu terytorialnego i organizacjami pozarządowymi.
Nowela wprowadza także obowiązek utworzenia w strukturze administracyjnej samorządu stanowiska gminnego (miejskiego) powiatowego konserwatora zabytków w przypadku zawarcia przez samorząd porozumienia w sprawie prowadzenia niektórych spraw z zakresu wojewódzkiego konserwatora zbytków. Kontrolę nad obsadą stanowiska w formie opinii będzie sprawował wojewódzki konserwator zabytków, a kandydat będzie musiał spełnić warunki stawiane wobec wojewódzkich konserwatorów zbytków.
W myśl projektu porozumienia, na mocy których niektóre sprawy z zakresu właściwości wojewódzkiego konserwatora zabytków wykonuje kierownik instytucji kultury wyspecjalizowanych w opiece nad zabytkami, będzie zawierał z kierownikiem tej instytucji wojewódzki konserwator zabytków - za zgodą Generalnego Konserwatora Zabytków. Porozumienie takie nie będzie mogło jednak dotyczyć m.in. spraw dotyczących obiektów o najwyższej randze.
Doprecyzowano także m.in. przepisy dotyczące Wojewódzkich Rad Ochrony Zabytków. Będzie je tworzyć od pięciu do dziesięciu członków powoływanych na pięć lat spośród specjalistów w określonych dziedzinach ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Do zadań Rad będzie należeć m.in. wydawanie opinii w sprawach zabytków wpisanych do rejestru lub będących pomnikiem historii. Będą też opracowywać roczną ocenę realizacji zadań z zakresu ochrony zabytków na terenie województwa przekazywaną Generalnemu Konserwatorowi Zabytków.
Obecnie projekt trafił do konsultacji publicznych. (PAP)
akn/ agz/
