Grupa Hucułów na koniach w miejscowości Wierchowina, Dutkiewicz Juliusz, ze zbiorów Muzeum Etnograficznego im Seweryna Udzieli w Krakowie. Źródło: materiały prasowe dot. digitalizacji i udostępnienia zabytkowej kolekcji szklanych negatywów i fotografii z drugiej połowy XIX i początku XX w. ze zbiorów Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie
Ponad 2 tys. fotografii o wyjątkowej wartości historycznej i artystycznej udostępnia w wersji cyfrowej Muzeum Etnograficzne w Krakowie. Zdjęcia, wykonane m.in. przez Juliusza Dutkiewicza, Walerego Eljasza-Radzikowskiego, Leopolda Węgrzynowicza i Władysława Postawkę, dokumentują życie społeczne Polski południowej na przełomie XIX i XX w.
Obrazy, wcześniej niepublikowane w sieci, a utrwalone na kliszach szklanych i tradycyjnych odbitkach zostały zdigitalizowane.
"Kolekcja ta ma charakter etnograficzny" - podkreśliła kierowniczka przedsięwzięcia Anna Sulich-Liga. "Zdjęcia te były +notatkami terenowymi, rejestracją rzeczywistości. Etnografowie lub artyści nie szukali pięknych krajobrazów czy modeli do wystudiowanych portretów, ale starali się zatrzymać w kadrze: różnorodne społeczności, ich ubiór, obrzędy, rękodzieło, charakterystyczną wiejską lub małomiasteczkową architekturę oraz sprzęty używane podczas pracy. Przyglądali się życiu ludzi na wsi" – wyjaśniła.
W ramach trwających od 2018 roku prac zdigitalizowano 2 tys. 423 zdjęcia wykonane w Małopolsce i na Kresach Wschodnich (w dawnej Galicji). Najstarsze z nich pochodzą z ok. 1860 roku.
Negatywy zostały wcześniej poddane specjalistycznym zabiegom konserwatorskim – oczyszczono je z zabrudzeń i zmian chemicznych, szklane klisze przepakowano z zabytkowych, drewnianych skrzyneczek do bawełnianych koszulek, bezkwasowych papierów i pudełek. Zdjęcia, które zachowały się tylko w kawałkach podczas cyfrowej obróbki zostały scalone.
Do najcenniejszych w tym zbiorze należy m.in. kolekcja ponad 300 zdjęć Walerego Eljasza-Radzikowskiego, który na szklanych kliszach uwiecznił ludność i architekturę Podhala oraz początki turystyki w Tatrach. Są też zdjęcia Juliusza Dutkiewicza, który dokumentował życie w Karpatach i na Huculszcyźnie oraz prof. Eugeniusza Frankowskiego, uczonego – etnologa, archeologa, antropologa, muzeologa - od 1921 do 1939 r. dyrektora Muzeum Etnograficznego w Warszawie. Szczególnie ciekawy zapis zawierają klisze szklane jego autorstwa z badań z 1912 r. - są to antropologiczne portrety mieszkańców Polesia w podwójnych ujęciach, profilem i en face.
Odbiorcy będą mogli zobaczyć także zdjęcia Władysława Postawki, ziemianina z ówczesnego powiatu pińczowskiego, który portretował swoją okolicę, znajomych ziemian, chłopów i wydarzenia ważne dla lokalnej społeczności. Z kolei Leopold Węgrzynowicz - nauczyciel i jeden z najważniejszych propagatorów idei krajoznawstwa i turystki w Polsce - fotografował okolice małopolskiej Dobrej. Jego zdjęcia są o tyle niezwykłe, że wiele z osób zostało opisanych z imienia i nazwiska, dzięki temu mieszkańcy tych terenów mogą odnaleźć swoich przodków. Jest też duża kolekcja portretów Eugeniusza Sterculi z Orawy oraz klisz, nieznanego fotografa, który utrwalił wizerunki setek osób z okolic Myślenic.
"Ta kolekcja to przykład bardzo różnych spojrzeń. Juliusz Dutkiewicz był zawodowym fotografem, Eugeniusz Frankowski uczonym, Walery Eljasz-Radzikowski pisarzem i malarzem, aparat fotograficzny służył mu jako swego rodzaju szkicownik artystyczny, który pozwalał na późniejsze odtworzenie utrwalonych widoków w pracowni malarskiej. Każdy z nich na swój sposób dokumentował miejsca, które odwiedzał czy w których żył" – powiedziała Anna Sulich-Liga. Jak dodała, warto dokładnie przyjrzeć się zdjęciom, zobaczyć co jest na drugim czy trzecim planie.
Efekty ponad trzyletnich prac prezentowane są pod adresem: https://www.zbiory.etnomuzeum.eu/pl. Konserwację oraz digitalizację przeprowadziły firmy zewnętrzne, Anna Seweryn i Lablab.
Za pośrednictwem portalu, pasjonaci historii dawnej Galicji i Kresów, badacze, studenci, artyści, regionaliści mają dostęp do spuścizny pionierów fotografii. Zdjęcia są opublikowane w domenie publicznej, zaś do kolekcji Frankowskiego i Węgrzynowicza MEK udziela licencji.
Baza będzie w przyszłości rozszerzana o prezentację innych obiektów z kolekcji Muzeum Etnograficznego.
Przedsięwzięcie "Digitalizacja i udostępnienie zabytkowej kolekcji szklanych negatywów i fotografii z drugiej połowy XIX i początku XX wieku ze zbiorów Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie" został dofinansowany z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego 2014–2020. Jego realizacja kosztowała w sumie 913 tys. zł.(PAP)
Małgorzata Wosion
wos/ pat/
