Bazylika Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja wraz z Kalwarią Piekarską to najbardziej znane sanktuarium na Górnym Śląsku i jedno z najsłynniejszych w Polsce. W świątyni znajduje się obraz Matki Bożej Sprawiedliwości i Miłości Społecznej.
Piekary Śląskie są ośrodkiem kultu maryjnego od kilkuset lat. Sanktuarium ma nadal ogromne znaczenie dla Ślązaków i Śląska - Matka Boża Piekarska uważana jest za patronkę ludzi pracy. Głoszone tam przy okazji ważniejszych pielgrzymek homilie wywodzą się z ewangelii pracy oraz społecznej nauki Kościoła.
Najstarszy, pochodzący z XV lub XVI w., obraz Matki Bożej Piekarskiej na początku XVIII w. przewieziono do Opola, a jego miejsce w Piekarach zajęła namalowana pod koniec XVII w. kopia, która - jak głoszą przekazy - również zasłynęła licznymi łaskami.
15 sierpnia 1925 r. obraz uroczyście ozdobiono koronami, które podarował i osobiście poświęcił papież Pius XI. Korony nałożył, w obecności ok. 250 tys. wiernych, nuncjusz papieski w Warszawie, Wawrzyniec Lauri. W 1965 r. obraz powtórnie koronował prymas Polski kard. Stefan Wyszyński, a w 1985 r. - po kolejnej kradzieży koron - metropolita katowicki Herbert Bednorz.
Najstarsze udokumentowane pielgrzymki przybyły do Piekar w 1676 r. z Tarnowskich Gór i w 1681 r. z Opola. W drodze pod Wiedeń był tam król Jan III Sobieski. W okresie międzywojennym, obok tradycyjnych pielgrzymek z poszczególnych parafii, organizowano także pielgrzymki stanowe.
Do najbardziej znanych i licznych nadal należą: odbywająca się od 1947 r. pielgrzymka mężczyzn i młodzieńców (w ostatnią niedzielę maja) oraz pielgrzymka niewiast i panien (w pierwszą niedzielę po uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny). Uczestniczy w nich od kilkudziesięciu do ponad 100 tys. wiernych, przede wszystkim z Górnego Śląska. W niemal każdym z tych wydarzeń obok hierarchów Kościoła katolickiego biorą udział znane osobistości życia publicznego.
Począwszy od 1965 r. niemal co rok gościem na piekarskim wzgórzu był metropolita krakowski Karol Wojtyła. Podczas pielgrzymek mężczyzn do 1978 r. głosił homilie i nauki na temat ludzkiej pracy, jej godności i praw robotniczych. Kiedy został papieżem – przesyłał telegramy, listy lub nagrane orędzia.
Gdy w 1979 r. Jan Paweł II podczas swojej pierwszej pielgrzymki do Polski był na Jasnej Górze, wręczył przybyłym z Piekar Śląskich pielgrzymom paschał i stułę papieską (obecnie znajdują się w zbiorach piekarskiej bazyliki).
W 1982 r. bp Herbert Bednorz zwrócił się z oficjalną prośbą do papieża Jana Pawła II o używanie nowego wezwania „Matko Sprawiedliwości i Miłości Społecznej” w litanii loretańskiej, odmawianej na terenie diecezji katowickiej. Papieska Kongregacji ds. Sakramentów i Kultu Bożego wydała zgodę na początku następnego roku.
Kilka miesięcy później, podczas drugiej pielgrzymki do Polski, 20 czerwca 1983 r. Jan Paweł II odprawił mszę na lotnisku w Katowicach-Muchowcu, gdzie z Piekar przewieziono obraz Matki Bożej. Powiedział wtedy m.in.: „Nikogo nie może dziwić, że tu na Śląsku, w tym wielkim zagłębiu pracy, czci się Matkę Chrystusa jako Matkę Sprawiedliwości i Miłości Społecznej”.
W przemówieniu skierowanym wówczas do ponad 1,5 mln wiernych, czekających na niego godzinami w ulewnym deszczu, papież upomniał się też o prawa pracownicze. Wystąpienie to przeszło do historii pod nazwą „Ewangelii pracy”.
W 2010 r. miała miejsce premiera poświęconego piekarskiemu sanktuarium filmu dokumentalnego Pawła Woldana. Tworzy go m.in. seria rozmów z obecnym arcybiskupem seniorem katowickim Damianem Zimoniem oraz kard. Stanisławem Dziwiszem, wzbogacona zdjęciami kręconymi w czasie pielgrzymek oraz bogatymi materiałami dotyczącymi pielgrzymujących do Piekar kard. Augusta Hlonda (późniejszego prymasa Polski), prymasa Stefana Wyszyńskiego oraz Jana Pawła II.
Kard. August Hlond, który był również biskupem katowickim, przed laty napisał: "Kto dochodzi głębokiej wiary ludu śląskiego, musi pójść do Piekar. Bez nich nie można poznać duszy Ślązaka, ani jego życia ogarnąć".
Lokalne władze starają się na wiele sposobów podkreślać związki Piekar z kultem maryjnym. W 2005 r. herb miasta wzbogacił się o wizerunek piekarskiej bazyliki, od 2009 r. miasto ma swój hejnał oparty na linii melodycznej pieśni „Matko Piekarska”. W tym samym roku, 350-lecia kultu maryjnego w Piekarach Śląskich, prezydent zawierzył miasto opiece Matki Bożej Piekarskiej, a w 2014 r. Matka Boska Piekarska została – za zgodą Stolicy Apostolskiej - ogłoszona patronką miasta.(PAP)
mtb/ mow/
