Muzeum Okręgowe w Tarnowie w Święto Niepodległości zaprezentuje protokół z posiedzenia tamtejszej rady miejskiej z 30 października 1918 r., w którym odnotowane zostało oddanie miasta pod władzę rządu warszawskiego. Będzie to pierwszy publiczny pokaz tego dokumentu.
Według ustaleń historyków Tarnów jako pierwsze miasto w Polsce odzyskał niepodległość w 1918 r. - już 31 października. Aby zwrócić uwagę na to historyczne wydarzenie w 2017 roku tamtejsza rada miejska ustanowiła 30 października Świętem Miasta Tarnowa - Pierwsze Niepodległe.
Jak poinformował w środę dyrektor Muzeum Okręgowego w Tarnowie Andrzej Szpunar, w związku z obchodami 100. rocznicy odzyskania niepodległości, placówka ta na specjalnym pokazie zaprezentuje „Protokół z obrad Rady Miejskiej w Tarnowie z 30 października 1918 r.” stanowiący własność Archiwum Narodowego w Krakowie.
To właśnie w nim odnotowany został fakt, iż rajcy tarnowscy zadeklarowali oddanie miasta pod władzę rządu warszawskiego, a tym samym odrzucili dotychczasowe zwierzchnictwo władzy austriackiego zaborcy.
Podczas posiedzenia, które odbyło się wieczorem 30 października 1918 r. pod przewodnictwem ówczesnego burmistrza Tadeusza Tertila rada miejska oświadczyła, że „Tarnów oddaje się poleceniom rządu warszawskiego i że organowi rządowemu utworzonemu przez Radę Regencyjną da posłuch”.
Dokument będzie eksponowany w siedzibie Muzeum Okręgowego przy Rynku 3. 11 listopada wstęp na wystawę będzie wolny, a o każdej pełnej godzinie odbywać będą się prelekcje przeprowadzane przez pracowników Działu Historii tarnowskiej placówki. Protokół będzie można oglądać do końca tego miesiąca.
Zdaniem przedstawicieli muzeum prezentowany protokół jest „wyjątkowym i bezcennym, najważniejszym w kontekście tarnowskich wydarzeń sprzed stu laty, świadectwem potwierdzającym niezwykle odważną, a przede wszystkim wczesną reakcję władz miasta Tarnowa na ówczesną, dynamiczną sytuację polityczną”.
Prócz deklaracji w protokole znalazły się także inne interesujące informacje związane z przebiegiem posiedzenia. Dotyczyły one m.in. udzielenia zgody na objęcie przez Tadeusza Tertila funkcji w zarządzie Polskiej Komisji Likwidacyjnej; czy też decyzji o wysłaniu telegramów gratulacyjnych do tworzących się państw: czeskiego (Czechosłowacja) i południowosłowiańskiego (Królestwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów).
Historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Andrzej Chwalba mówił w wywiadzie dla PAP, że skrupulatne badania historyczne przeprowadzone przed kilku laty przez historyków tarnowskich potwierdziły wcześniejsze przypuszczania, że to Tarnów pierwszy stał się niepodległy.
Historycy i władze Tarnowa za kryterium przyjęli czyn zbrojny. Polegał on na przejęciu władzy zbrojnej przez Polaków, rozbrojeniu wojsk austriackich. Połączone to było m.in. ze zrzucaniem orłów austriackich np. z fasad budynków, zajmowaniem obiektów wojskowych, np. koszar. Według kryterium czynu zbrojnego Tarnów odzyskał niepodległość o kilka godzin wcześniej niż Kraków.
Jak pisze Kazimierz Bańburski na stronie Muzeum Okręgowego w Tarnowie, już w nocy z 30 na 31 października żołnierze 20. pułku piechoty oraz członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) opanowali i obsadzili patrolami dworzec kolejowy, banki, pocztę, urzędy: telegraficzny, żandarmerii i policji, a na końcu starostwo.
Austriacki generał, dowódca tarnowskiego garnizonu, przekazał władzę nad wojskiem pułkownikowi Kajetanowi Amirowiczowi, dowódcy 20. pułku piechoty (z Nowego Sącza), najstarszemu stopniem wojskowym oficerowi-Polakowi.
Według relacji majora Wojciecha Piaseckiego z 1921 r., który przewrót wojskowy w Tarnowie współorganizował i prowadził, o godzinie 7.30 żandarmeria była "bez strzału" rozbrojona, a polskie dowództwo i władze cywilne - ustanowione i "sprawnie funkcjonujące".(PAP)
autor: Rafał Grzyb
rgr/
