Portal przedstawiający 60 małych miasteczek, dawnych sztetli z pogranicza Polski, Ukrainy i Białorusi uruchomił Ośrodek "Brama Grodzka -Teatr NN" w Lublinie. Ma zachęcać do odwiedzania tych miejscowości i poznawania ich wielokulturowych tradycji.
Portal powstał dzięki zakończonemu właśnie projektowi „Shtetl Routes. Obiekty żydowskiego dziedzictwa kulturowego w turystyce transgranicznej”, który Teatr NN realizował od dwóch lat wraz z ukraińskimi i białoruskimi partnerami. „Zawiera on ofertę dla turystów, którzy już interesują się wycieczkami do sztetli. Widzimy to na portalach społecznościowych, gdzie promujemy nasz projekt” – powiedział koordynator projektu Emil Majuk z Teatru NN.
Przed nowym sezonem turystycznym ma ukazać się jeszcze liczący ponad 500 stron książkowy przewodnik w czterech językach po sztetlach oraz ma być uruchomiona mobilna wersja strony internetowej. Przeszkolonych zostało ponad 150 przewodników w Polsce, na Ukrainie i Białorusi.
„Liczymy na to, że wycieczki po sztetlach włączą do swoich propozycji komercyjne firmy i rozwinie się na tych terenach turystyka kulturowa. Chcemy przypomnieć świat wielokulturowych miasteczek charakterystycznych dla tej części Europy, ten zapomniany kontynent, który zniknął w czasie II wojny światowej” – dodał Majuk.
Na portalu znajdują się opisy 60 miasteczek, m.in. takich jak Sejny, Knyszyn, Tykocin, Kock, Włodawa, Kazimierz Dolny, Wojsławice w Polsce, Dawidgródek, Stolin, Pińsk, Kobryń, Horodyszcze, Oszmiana na Białorusi oraz Bełz, Żółkiew, Busk, Krzemieniec, Kowel czy Ostróg na Ukrainie.
Portal powstał dzięki zakończonemu właśnie projektowi „Shtetl Routes. Obiekty żydowskiego dziedzictwa kulturowego w turystyce transgranicznej”, który Teatr NN realizował od dwóch lat wraz z ukraińskimi i białoruskimi partnerami. „Zawiera on ofertę dla turystów, którzy już interesują się wycieczkami do sztetli. Widzimy to na portalach społecznościowych, gdzie promujemy nasz projekt” – powiedział koordynator projektu Emil Majuk z Teatru NN.
Jest 15 trójwymiarowych makiet wybranych miasteczek, mapy, opisy tras turystycznych, fotografie, nagrane wspomnienia mieszkańców i wiele innych informacji o życiu w sztetlach.
„Wszystkie te miasteczka miały wspólne cechy. Z reguły były lokowane na prawie magdeburskim, w ich centrum był plac targowy, służący jako miejsce spotkań i handlu, była synagoga, kościół, cerkiew, a w niektórych także meczet. Pozostało w nich wiele pamiątek z przeszłości” – podkreślił Majuk.
Yaron Becker z Tel Avivu, ekspert w zakresie dziedzictwa kulturowego współpracujący z Teatrem NN podkreślił, że ukazujące się na całym świecie księgi pamięci, po hebrajsku, w jidysz i po angielsku, dają szeroki obraz życia w dawnych sztetlach.
„Dzięki tym księgom te miasteczka pojawiają się dziś na mapie świata, czyta się o nich choćby w Nowym Jorku. Te książki są napisane z bólem i z wielką miłością, i z ogromną dumą, jak o jakimś raju, który zniknął. Rośnie zainteresowanie nimi” – podkreślił Becker.
„Czytamy w nich o cadykach, są w nich piękne opowieści chasydzkie, zajmują się sportem żydowskim, kółkami dramatycznymi, szkołami w trzech językach, bibliotekami, życiem politycznym podzielonym na wiele partii, związkami zawodowymi, żydowskimi rewolucjonistami. One dają obraz bardzo różnorodnego życia tych miasteczek, z Ukraińcami, Białorusinami i Polakami” - powiedział Becker.
„W nich jest nie tylko o kulturze żydowskiej, ale też na przykład o wydawnictwach i spółdzielczych sklepach ukraińskich. Żydzi w tych miasteczkach oddziaływali na całą społeczność, bo to była inteligencja, aptekarz, lekarz, prawnik, choć nie administracja, bo tego im nie dawano” – zaznaczył Becker.
Viktor Zagreba z Centrum Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych w miejscowości Jaremcze na Ukrainie, które było jednym z partnerów Teatru NN w tym projekcie, powiedział, że przyniósł on wiele ponad granicznych kontaktów. „Władze małych miejscowości na Ukrainie, inaczej niż w Polsce, nie dostrzegły jeszcze szansy rozwoju w turystyce, a wielokulturowa ich przeszłość nie jest znana. Ten projekt przyniósł wiele nowych możliwości” – powiedział Zagreba.
Koszty projektu „Shtetl Routes” to 450 tys. euro, z czego 412 tys. euro będzie pokryte z unijnego Programu Współpracy Transgranicznej Polska - Białoruś - Ukraina 2007-2013. Białoruskimi partnerami Ośrodka "Brama Grodzka - Teatr NN" przy realizacji projektu były Uniwersytet im. Janki Kupały w Grodnie i Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Nowogródku, zaś ukraińskimi - dwie organizacje pozarządowe: Centrum Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych w miejscowości Jaremcze oraz Centrum Badań Marketingowych w Równem.(PAP)
kop/ mhr/
