Studenci trzech krakowskich uczelni: ASP, UJ i Politechniki Krakowskiej przeprowadzają inwentaryzację dawnej greckokatolickiej cerkwi w Leżachowie (Podkarpackie), datowanej na XVIII wiek. Po zakończeniu prac cerkiew zostanie poddana konserwacji.
W ramach prac studenci dotychczas przeprowadzili, pod okiem ekspertów i naukowców z uczelni, częściowe badania architektoniczne cerkwi, wykonali panoramę stereoskopową zabytku, czyli zdjęcia dookoła obiektu, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Zrobili także część zdjęć metrycznych, czyli fotogrametrię wybranych fragmentów obiektu oraz wykonali dokumentację rysunkowo-pomiarową. Prowadzone są także badania dendrochronologiczne.
Jak poinformował PAP inicjator i koordynator projektu Andrzej Żygadło ekipa w planach ma jeszcze m.in. zeskanowanie całego obiektu. Wszystkie te prace pomogą w zbadaniu historii cerkwi i ustaleniu jej dziejów.
Koordynator projektu dodał, że cerkiew datowana jest na XVIII stulecie; według zapisu w ewidencji zabytków powstała w 1796 roku. Prawdopodobnie jednak została zbudowana wcześniej w innym miejscu w powiecie lubaczowskim, (przypuszczalnie w miejscowości Czerniawka), i później przeniesiona do Leżachowa.
„Nie ma pewności w tym zakresie, tylko duże prawdopodobieństwo. Ponadto nie wiadomo, czy została przeniesiona w całości, czy przeniesiono tylko jej elementy. M.in. właśnie te kwestie chcielibyśmy zweryfikować badając obiekt i zgłębiając jego historię” – powiedział PAP Żygadło.
Wiadomo, że świątynia w XIX wieku została rozbudowana. Dobudowano m.in. do nawy głównej dwa aneksy od południowej i północnej strony, dzięki czemu uzyskano więcej miejsca dla wiernych. Dobudowano także kruchtę od zachodniej strony.
Od czasu II wojny światowej cerkiew nie została poddana gruntownemu remontowi, czy pracom konserwatorskim, które spowodowałyby jakieś zmiany w konstrukcji budowli, ingerencje wtórne w jej elementy, czy przeróbki.
Dzięki temu – zdaniem Żygadły - cerkiew przetrwała w stanie sprzed wieków i jest doskonałym obiektem do prowadzenia badań np. dla studentów, którzy zdobywają wiedzę i doświadczenie z zakresu konserwacji zabytków.
Koordynator projektu wyjawił, że dzięki prowadzonym pracom inwentaryzacyjnym dotychczas odsłonięto dwa stare portale z ozdobnymi nadprożami. Pochodzą one co najmniej z XVIII wieku, ale ich wiek potwierdzą dopiero badania dendrochronologiczne.
„Możliwe, że badania wykażą, iż elementy te są starsze” - zauważył Żygadło. Dodał, że wskazywałoby to wówczas na to, że i cała budowla jest starsza niż potwierdza to zapis w ewidencji zabytków.
Ponadto dzięki badaniom udało się ustalić, że kopułę świątyni w XIX wieku przykryto stropem, który jednak nie zachował się w całości; pozostały tylko jego niewielkie fragmenty.
Udało się także potwierdzić wcześniejsze przypuszczenia, że w cerkwi w XIX wieku wymieniono pokrycie dachu z gontowego na blaszane, ze ścian zdjęto gont i wykonano szalunek z desek.
Inwentaryzację przeprowadzają studenci z kół naukowych Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. Przebywają oni w Leżachowie od połowy lipca na obozie inwentaryzacyjnym organizowanym przez ich macierzyste uczelnie. Obóz potrwa do piątku.
Zgodę na prace inwentaryzacyjne studentów wydała Wojewódzki Konserwator Zabytków Grażyna Stojak. W rozmowie z PAP zaznaczyła, że po zakończeniu tych działań w cerkwi rozpoczną się prace konserwatorskie. Jako pierwsze zabiegom remontowym zostaną poddane podwaliny budowli.
Dawna greckokatolicka cerkiew w Leżachowie od wielu lat nie jest używana jako obiekt kultu. Obecnie jest pod opieką kościoła rzymskokatolickiego w Sieniawie.
Agnieszka Pipała (PAP)
api/ pz/
