W Zakopanem odsłonięto w środę tablicę poświęconą Stanisławowi Barabaszowi – pierwszemu polskiemu dyrektorowi Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, propagatorowi rodzimej sztuki góralskiej, pierwszemu prezesowi PZN, współzałożycielowi TOPR i TG „Sokół”.
Tablicę odsłonięto na murze siedziby Zespołu Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara, która to szkoła jest kontynuatorem legendarnej zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego. Szkolnictwo artystyczne w mieście pod Giewontem rozpoczęło się od Szkoły Snycerskiej, założonej przez Towarzystwo Tatrzańskie w 1876 r. Na jej bazie powstały kolejno Państwowa Szkoła Przemysłu Drzewnego, a po drugiej wojnie światowej Państwowe Liceum Technik Plastycznych noszące obecnie imię Antoniego Kenara.
Jak przypomniał podczas uroczystości historyk sztuki dr Ryszard Gapski, Urodzony w 1857 r. Barabasz, w 1901 r. został dyrektorem Szkoły Przemysłu Drzewnego jako pierwszy Polak na tym stanowisku.
„Zakopane było wówczas częścią Galicji, a szkoła pod auspicjami cesarza Austrii. Poprzednikami Barabasza byli Czech Franciszek Neużil i Edgar Kovats pochodzenia węgierskiego – obaj propagowali w architekturze i zdobnictwie styl tyrolski. Dopiero Barabasz dostrzegł potencjał w rodzimej podhalańskiej sztuce i wprowadził ją do nauczania w szkole. Pod wpływem Stanisława Witkiewicza, Barabasz zapoczątkował nowe kierunki nauczania, czerpiąc z rodzimego stylu. Był wybitnym architektem, projektantem i malarzem” – mówił Gapski.
Pedagogiczna działalność Barabasza dała impuls do zainteresowania się góralskim rzemiosłem, które rozwinęło się w sztukę na wysokim poziomie zwłaszcza w snycerstwie. Dzieła uczniów z początkowej działalności szkoły były wystawiane m.in. w Wiedniu, we Lwowie, a także na wystawach światowych w Saint Louis i Paryżu.
Po wojnie Państwowa Szkoła Przemysłu Drzewnego rozdzieliła się na trzy resorty, z których wydział rzeźby i meblarstwa artystycznego przejęło Państwowe Liceum Technik Plastycznych, a kierownikiem działu rzeźby został Antoni Kenar - późniejszy patron szkoły.
Lutnik i nauczyciel szkoły im. Kenara oraz prezes zakopiańskiego Gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Stanisław Marduła przypomniał, że Stanisław Barabasz był jednym z założycieli tego stowarzyszenia, a także współzałożycielem Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, nestorem polskiego narciarstwa i popularyzatorem tego sportu - pierwszym prezesem Polskiego Związku Narciarskiego.
„Barabasz ma nieocenione zasługi dla podhalańskiego meblarstwa. Z jego opracowań projektowych korzystają nasi stolarze do dzisiaj” – powiedział Marduła.
Stanisław Barabasz jest autorem kilku publikacji. Wydał m.in. kilkutomowe opracowanie pt. „Sztuka ludowa na Podhalu” opisując i ilustrując podtatrzańską architekturę i meblarstwo oraz sprzęty gospodarstwa domowego i góralskie ubiory.
Barabasz zmarł w Zakopanem w swoim domu 23 października 1949 r. Część swojego dorobku artystycznego przekazał do Muzeum Tatrzańskiego.(PAP)
autor: Szymon Bafia
szb/ pat/
