Udany zamach, zorganizowany przez żydowską młodzież na niemiecką kawiarnię Cyganeria przy ul. Szpitalnej 38 w Krakowie, upamiętnia odsłonięta w czwartek, w 80. rocznicę wydarzenia, tablica.
Czwartkową uroczystość zorganizowały krakowski oddział IPN i Żydowskie Muzeum Galicja.
„To upamiętnienie ważnej akcji, która nie miała wielkiego zasięgu militarnego, ale miała olbrzymi wydźwięk informacyjny, podtrzymywała na duchu. Pokazała, że Żydzi nie tylko giną w getcie, ale walczą, potrafią się zemścić. Ta odsłonięta dziś tablica przekazuje też prawdę - w przeciwieństwie do poprzedniej tablicy z czasów PRL, która przekłamywała fakty” – powiedział PAP rzecznik prasowy krakowskiego IPN Janusz Ślęzak.
Zgodnie z informacjami przesłanymi PAP przez IPN, wieczorem 22 grudnia 1942 r. grupy żydowskiej młodzieży z różnych struktur konspiracyjnych w krakowskim getcie – przede wszystkim ze środowisk syjonistycznych – przygotowały i przeprowadziły dwa zamachy na lokale gastronomiczne dla Niemców. Miały one polegać na wrzuceniu odbezpieczonych granatów przez okna do kawiarni Cyganeria przy ul. Szpitalnej oraz restauracji Jana Bisanza w kamienicy na rogu ulic Karmelickiej i Dunajewskiego.
Akcja w Cyganerii zakończyła się powodzeniem. Od eksplozji zginął oficer Luftwaffe, a dwóch innych niemieckich żołnierzy i dwie osoby cywilne odniosły rany.
Natomiast w kawiarni Bisanza niedoświadczeni bojowcy nie trafili granatem w otwór okienny. Materiał wybuchowy eksplodował na ulicy.
Tego samego dnia na moście Dębnickim i na ul. Batorego zawieszono polskie flagi narodowe, a na Rynku Głównym złożono wieniec na płycie upamiętniającej przysięgę Tadeusza Kościuszki. Według niektórych źródeł biało-czerwoną flagę wywieszono także na moście Piłsudskiego.
W założeniu wykonawców liczył się przede wszystkim symboliczny i demonstracyjny charakter podjętych akcji, wymierzonych w żołnierzy niemieckiego okupanta. Ten cel został osiągnięty.
Po wojnie na budynku przy ul. Szpitalnej zamontowano tablicę z inskrypcją, w sposób absurdalny – jak informuje IPN – wykorzystującą to miejsce do promowania 10. rocznicy „utworzenia PPR”. W sprawie godnego i zgodnego z prawdą upamiętnienia wojennych wydarzeń, w 2013 r. zwróciły się do Urzędu Miasta Krakowa dwie instytucje – Towarzystwo Przyjaźni Izrael-Polska i oddział IPN w Krakowie. Na przeszkodzie stanęły jednak kwestie własnościowe budynku.
Dopiero w 2022 r., dzięki współpracy krakowskiego IPN z Żydowskim Muzeum Galicja, udało się doprowadzić do uzyskania wszelkich potrzebnych pozwoleń i zamontować tablicę przypominającą wydarzenia z 1942 r.
Wykonanie i montaż tablicy sfinansował w całości krakowski oddział IPN.(PAP)
autor: Beata Kołodziej
bko/ dki/
