Fragmenty macew pochodzących prawdopodobnie z cmentarza żydowskiego w Radomiu odnaleziono w trakcie rozbiórki starego domu. Elementy żydowskich nagrobków Niemcy wykorzystywali podczas okupacji jako materiał budowlany.
Znalezisko zaprezentowano w poniedziałek na konferencji prasowej w Ośrodku Kultury i Sztuki "Resursa Obywatelska" w Radomiu. Placówka ta – jak podkreśliła jej szefowa Renata Metzger - od ponad 10 lat zajmuje się upamiętnianiem żydowskiej społeczności Radomia, która przed wojną stanowiła blisko 30 proc. mieszkańców tego miasta.
25 fragmentów macew znaleziono w ub. roku. Do "Resursy Obywatelskiej" zgłosiła się wówczas właścicielka starego domu w jednej z dzielnic Radomia. "Budynek był kupiony z myślą o tym, żeby przenieść go na działkę letniskową. Kiedy już został rozebrany i przewieziony w docelowe miejsce, w materiale z rozbiórki znaleziono fragmenty macew" – powiedziała Metzger.
Części nagrobków trafiły na budowę prawdopodobnie z miejscowego cmentarza żydowskiego, który w czasie okupacji został zniszczony przez Niemców.
"Macewy były traktowane przez Niemców jako materiał budowlany. Brukowano nimi ulice, wykorzystywano je także np. przy przybudowie pasa startowego lotniska na radomskim Sadkowie" – podkreśliła Metzger.
Zdaniem historyka i judaisty Łukasza Babuli, znalezisko ma charakter unikatowy, jeśli chodzi o region radomski. "Formy odnalezionych fragmentów macew są jedyne na tym terenie; żeby zobaczyć podobne nagrobki, trzeba by się udać najbliżej do Warszawy" – stwierdził Babula. Dodał, że znalezione części macew pochodzą z okresu XX-lecia międzywojennego. Część z fragmentów zawiera personalia osób zmarłych. Według historyka także zastosowany krój liter jest niespotykany nigdzie w regionie.
Ostatnie znalezisko to największe tego typu od lat w regionie radomskim. Kilka macew znaleziono na terenie budowy nowego lotniska w Radomiu w 2012 r. Płyty nagrobne były prawdopodobnie wykorzystane w czasie wojny przez Niemców do utwardzenia terenu.
Gniewomir Zajączkowski z Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego powiedział, że w ostatnich latach, dzięki różnym projektom edukacyjnym, w wielu miejscach w Polsce odnajdywane są macewy, które wracają na żydowskie cmentarze. Tak będzie także w przypadku tych znalezionych w Radomiu. Trafią na cmentarz żydowski przy ul. Towarowej.
Cmentarz żydowski w Radomiu został założony w roku 1831 na terenie byłego cmentarza epidemicznego. Po zniszczeniach wojennych został pod koniec XX w. uporządkowany, a na jego terenie wybudowano ohel mieszczący tablicę upamiętniającą członków gmin żydowskich z regionu radomskiego, zamordowanych przez Niemców w latach wojny. Na teren cmentarza zaczęto także zwozić macewy odnalezione podczas prac remontowych na terenie miasta. Część z nich umieszczono w wybudowanym w 2010 r. lapidarium, inne są przechowywane na terenie cmentarza. (PAP)
autor: Ilona Pecka
ilp/ agz/
