Unikatowy miecz z X-XI wieku z krzyżem jerozolimskim zaprezentowany podczas konferencji prasowej zorganizowanej przez Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy i Centrum Archeologii Podwodnej UMK w Toruniu. Ostrów Lednicki, 07.08.2020. Fot. PAP/J. Kaczmarczyk
Ozdobiony krzyżem miecz, inkrustowany topór oraz groty włóczni, strzał i bełtów odnaleźli archeolodzy w jeziorze Lednica (Wielkopolskie). Według badaczy to kolejny dowód na istotną rolę grodu na Ostrowie Lednickim w okresie przed panowaniem Mieszka I.
W czasie piątkowej konferencji prasowej kierownik Centrum Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (UMK) w Toruniu prof. UMK dr hab. Andrzej Pydyn ocenił efekty prac w czasie tegorocznych badań na obszarze jeziora Lednica. „To jest chyba najbogatszy sezon od kilkunastu lat. Nie tylko ze względów na liczbę zabytków, ale też ich wartość i kontekst, w którym zostały odnalezione” – powiedział.
„Najbardziej spektakularnym zabytkiem z tego sezonu badań jest ósmy miecz odnaleziony w jeziorze lednickim, pierwszy od 20 lat. Ale również grot włóczni, topory, w tym topór inkrustowany, prawdopodobnie jeden z bardziej spektakularnych jakie tutaj odnaleziono” – zaznaczył.
Prof. Pydyn wyjaśnił, że archeologowie sprawdzali dno na głębokości ok. 1,5 m poniżej jego obecnego poziomu. „Z wykorzystaniem fotogrametrii udało nam się stworzyć model 3D zarówno badanego obszaru jak i zabytków, które pozyskaliśmy” – wskazał.
„To co nas najbardziej pochłonęło, to badania na odnalezionym w 2017 roku moście, a właściwie mostach z wysypy Ledniczka na zachodni brzeg jeziora Lednica” – powiedział. Dodał, że to właśnie tam odnaleziono łącznie 21 artefaktów – wśród nich wczesnośredniowieczny zdobiony miecz i dwa topory, oraz militaria takie jak groty do strzał i bełtów z XIII i XIV w., a także pochodzący z tego okresu sierp.
Wokół Jeziora Lednickiego odkryto ponad 600 zabytków
Wyjaśnił, że most na Ledniczkę należy traktować jako dwie osobne przeprawy. „Jedna pochodzi z X w., druga z przełomu XIII i XIV w.” – opisał. Według datowania drzewa do budowy starszego mostu na Ledniczkę ścięto na przełomie 913 i 914 r.
„To rzuca zupełnie nowe światło, na to co tutaj się działo. Właściwie zaczynamy mieć pewność, że cały system osadniczy wokół Ostrowa Lednickiego miał znaczenie nie tylko w czasach Mieszka I, ale również za jego ojca czy dziada” – powiedział Pydyn.
Mateusz Popek z Centrum Archeologii Podwodnej UMK w Toruniu podkreślił, że krzyż zdobiący wydobyty miecz może być wykonany ze złota. "To nie był miecz zwykłego woja” – powiedział. „Inkrustowany, prawdopodobnie, srebrem topór mówi nam, że po tym moście podróżowały osoby bardzo znaczące. Groty do strzał i bełtów opowiadają nam, że mogła tu być jakaś potyczka. Potwierdzamy to przepalonymi drzewcami i śladami spalenizny” – wyjaśnił.
Dodał, że w sprawie znalezionych w dnie jeziora zabytków badacze mają dwie teorie. „Jedna mówi o tym, że te militaria wpadły do wody w czasie potyczki, druga mówi, że w jakieś formie kultu, symboliki, były składane do wody” – przyznał Popek.
Wyjaśnił, że jeden z toporów może mieć związek ze Skandynawią lub Słowianami Połabskimi. Dodał, że zdobiony miecz ma styl powszechnie stosowany w całej ówczesnej Europie. „Myślę, że był on używany do walki. Ale takie zdobienia są dosyć rzadkie. Znam tylko jeden miecz z takim zdobieniem” – przyznał.
Dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy prof. dr hab. Andrzej M. Wyrwa przyznał, że o tym jak artefakty trafiły do jeziora można tylko dywagować. „Generalnie były własnością osób znaczących. Sam miecz ze znakiem krzyża, inkrustowany topór, należały do osób znaczących” – powiedział.
Według niego znaleziska są kolejnym dowodem na wagę grodu na Ostrowie Lednickim. „Mamy znalezione dwa mosty – poznański i gnieźnieński. Most poznański ma 438 m długości, gnieźnieński 183 m. Były to inwestycje na nieprawdopodobną skalę w czasie początków państwa polskiego” – przypomniał Wyrwa. Dodał, że przeprawy powstały przed chrztem Mieszka I.
„Drugiego takiego rezydencjonalnego ośrodka jak Ostrów Lednicki mniej więcej od połowy X. w do lat 30.-40. XI w. na ziemiach polskich nie było” - podkreślił.
Data powstania odnalezionych toporów i miecza powinna zostać dokładnie określona na początku przyszłego roku.
Znajdująca się na jeziorze Lednica wyspa Ostrów Lednicki zdaniem wielu historyków była miejscem chrztu Mieszka I. Stąd pochodzi jedna z największych kolekcji zabytków z początków chrześcijaństwa, z najstarszym w Polsce relikwiarzem - fragmentem krzyża Chrystusa. Niewykluczone, że relikwiarz jest pamiątką z czasu chrztu Mieszka I. Ostrów Lednicki sąsiaduje z wyspą Ledniczka. W 2017 r. znaleziono przy niej pozostałości trzeciej na jeziorze przeprawy mostowej. Archeologowie z toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika badają obszar jeziora Lednica od 1982 r. (PAP)
Autor: Szymon Kiepel
szk/ pat/
