Trzeba pamiętać o tym, że grabieże dóbr kultury nie ulegają przedawnieniu nie tylko w wymiarze etycznym i moralnym, lecz także w sferze prawa międzynarodowego – przypomina polski wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński w artykule opublikowanym w sobotę na łamach portugalskiego portalu Observador.
Tekst polskiego wicepremiera nawiązuje do 83. rocznicy zaatakowania Polski przez hitlerowskie Niemcy i sowiecką Rosję. Gliński przypomina w nim o masowych kradzieżach dzieł sztuki popełnionych przez okupantów, które pozostawiły "dojmujące poczucie straty w polskiej kulturze". Dodaje, że te straty, mimo upływu ponad 80 lat od wybuchu II wojny światowej, nadal są odczuwalne i bolesne.
Według Glińskiego baza strat wojennych, prowadzona przez kierowany przez niego resort kultury i dziedzictwa narodowego liczy blisko 66 tys. obiektów, co - jak zaznaczył - jest "namiastką szacowanej liczby 516 tys. utraconych dzieł".
Wicepremier podkreśla, że same tylko polskie muzea pozbawione zostały w przybliżeniu 50 proc. swoich zbiorów, zaś straty bibliotek ocenia się na 70 proc. stanu przedwojennego. Dodaje, że szacunki te są jednak z całą pewnością zaniżone, ponieważ dokumentacja kolekcji i bibliotek zwykle była również rekwirowana lub celowo niszczona.
"Ze względu na szczególny charakter dzieł sztuki oraz ich wartość pozamaterialną zwrot zagrabionych obiektów do miejsca, z którego zostały skradzione, to najwłaściwsza forma zadośćuczynienia, niezależna od rozwiązań takich jak reparacje, digitalizacja czy wykonywanie kopii" - pisze Gliński. Zaznacza, że restytucja to proces ciągły i nieskończony, a państwo polskie nigdy nie ustanie w jego realizacji.
"Wchodząc w nowy obszar restytucji dóbr kultury, jakim są ostatnie przykłady zwrotów zagrabionych dóbr kolonialnych do państw ich pochodzenia, dokonywanych przez zachodnioeuropejskie muzea, pamiętajmy, że ciągle jeszcze niezamknięte są kwestie restytucji dzieł sztuki zrabowanych w czasie II wojny światowej" - podkreśla polski wicepremier.
Tekst został opublikowany wspólnie z polskim miesięcznikiem „Wszystko co Najważniejsze” w projekcie historycznym z Instytutem Pamięci Narodowej i Polską Fundacją Narodową.
Z Lizbony Marcin Zatyka (PAP)
zat/ adj/
