Wizerunki świętych patronów, które niegdyś wieszano w podlaskich wiejskich chatach można oglądać od niedzieli w Podlaskim Muzeum Kultury Ludowej w Wasilkowie k. Białegostoku. Wystawa będzie czynna do połowy lipca.
Wystawa "Święci patroni wiejskich chat na Podlasiu" prezentowana jest w drewnianym dworze z Bobry Wielkiej znajdującym się na terenie muzeum, które ma charakter skansenu.
Ekspozycja składa się przede wszystkim z oleodruków, czyli reprodukcji obrazów na płótnie lub na papierze, które przedstawiają przede wszystkim Boga, świętą rodzinę oraz innych świętych.
W zbiorach Podlaskiego Muzeum Kultury Ludowej znajduje ponad 500 oleodruków, na wystawie prezentowanych jest kilkadziesiąt z nich. Obrazy pochodzą też z Muzeum i Archiwum Archidiecezji Białostockiej oraz domów prywatnych.
"Cała ekspozycja dotyczy przede wszystkim oleodruków. Oleodruki to nazwa potoczna wizerunków drukowanych fabrycznie techniką tzw. oleografii, czyli wizerunek drukowany na papierze z farbą z namiastką oleju. Dzięki temu wizerunek wyglądał lekko błyszczący. Miało to sygnalizować, odzwierciedlać malarstwo, sztukę wyższą, sztukę niedostępną dla mieszkańców wsi" - mówiła kuratorka wystawy na konferencji prasowej zapowiadającej otwarcie wystawy Urszula Szymak-Waśkiewicz.
Podkreśliła, że dzięki oleodrukom, które były popularne od drugiej połowy XIX w., w domach wiejskich zaistniały wizerunki świętych. Dodała, że oleodruki drukowano w drukarniach na Zachodzie Europy, a na nasze tereny trafiły razem z handlarzami wędrownymi, mieszkańcy kupowali je na jarmarkach, w sanktuariach podczas pielgrzymek.
W domach oleodruki umieszczano na ścianach. Szymak-Waśkiewicz mówiła, że to już od gospodarzy zależało ich ułożenie, przeważnie były dowieszane kolejne wizerunki. Obrazy wieszano też w tzw. świętych kątach.
Na wystawie można oglądać oleodruki przedstawiające Chrystusa, Matkę Boską, a także świętych jak Antoniego, Barbarę, Agatę, Jerzego, Mikołaja czy Eliasza. To zarówno święci katoliccy jak i prawosławni. Kuratorka mówiła, że chciano w ten sposób "uwidocznić niezwykłość naszego regionu", gdzie obok siebie żyją katolicy i prawosławni.
Ekspozycja podzielona jest na trzy części: związaną z wizerunkami Chrystusa, poświęconą kultowi maryjnemu, a także świętym patronom, święci patroni, którzy mieli działać na rzecz mieszkańców danego domostwa.
Szymak-Waśkiewicz mówiła, że wśród przedstawień maryjnych prezentowany jest m.in. oleodruk Matki Boskiej Częstochowskiej, a Matka Boska Ostrobramska czy Matka Boska Hodyszewska, zwana też Królową Podlasia. To - jak mówiła - jedno z najpopularniejszych przedstawień Maryi związanych z lokalnym kultem maryjnym. Jednym z najcenniejszych prezentowanych oleodruków jest żywot Matki Boskiej z XIX w.
Są też bardzo znane wizerunki: Serce Maryi i Serce Jezusa. Kuratorka mówiła, że były one drukowane w takim samym stylu i podobnie obramowane, wieszane obok siebie, najczęściej nad łóżkiem. Natomiast nad kołyską dziecka wieszano często wizerunki np. Matki Boskiej Karmiącej czy Anioła Stróża.
W części związanej z kultem Chrystusa można obejrzeć wizerunki przetworzone ze sztuki wysokiej. To m.in. "Ostatnia Wieczerza" Leonarda da Vinci. "Takie wizerunki mieszkańcy wiejscy podglądali w najbliższych sanktuariach, kościołach, oglądali w ośrodkach kultu i stamtąd sprowadzono do własnych domów" - mówiła.
Oddzielna sala poświęcona jest patronom. "Patroni mieli bardzo ważne zadanie, mieli pomóc przy plonach, mieli pomóc przy urodzaju i strzec od pożarów, burz, od wszelkich niebezpieczeństw" - mówiła.
Prezentowany jest m.in. wizerunek św. Mikołaja, który był umieszczany w tzw. świętych kątach, ozdabiany ręcznikiem obrzędowym lub papierową firanką; św. Nepomucena, który miał chronić przed powodziami, czy św. Szczepana związanego z dobrym urodzajem zbóż. Można też obejrzeć żywoty św. Barbary, na jednym trzyma krzyż katolicki, na drugim prawosławny.
Wystawę można oglądać do połowy lipca.(PAP)
autorka: Sylwia Wieczeryńska
swi/ amac/
