Archikolegiata w Tumie. Fot. PAP/W. Kryński
Jeden z najciekawszych w Europie zabytków sztuki romańskiej - XII-wieczna archikolegiata w Tumie oraz pozostałości grodziska uważanego za pierwszą lokalizację Łęczycy - mogą odwiedzić w woj. łódzkim pielgrzymi, którzy przyjadą do Polski na Światowe Dni Młodzieży.
Archikolegiata została wybudowana w latach 1141-1161 na miejscu wcześniej istniejącego tu opactwa benedyktyńskiego (jego fundamenty odkryto dopiero w latach 1954-1956).
Budowę archikolegiaty przypisuje się arcybiskupowi gnieźnieńskiemu Janikowi. Poza funkcją sakralną, była ona także miejscem ważnych zjazdów kościelnych, jak i schronieniem dla okolicznej ludności podczas najazdów Litwinów, Prusów, Tatarów i Krzyżaków. Wielokrotnie palona i odbudowywana. W jej wnętrzu znajduje się m.in. płaskorzeźba przedstawiająca Chrystusa Pantokratora, bardzo cenny zabytek sztuki zdobniczej XII wieku.
W pobliżu znajduje się niewielki, barokowy kościółek drewniany pw. św. Mikołaja, wzniesiony w 1761 roku, w związku z czasowym zamknięciem dla wiernych kolegiaty. Archikolegiata i kościół wraz z otoczeniem zespołu są wpisane do rejestru zabytków województwa łódzkiego. Kompleks nie stał się jednak obiektem, do którego przybywałyby pielgrzymki.
Po sąsiedzku, na tzw. Szwedzkiej Górce, na łąkach i bagnach wokół Bzury znajduje się tumskie grodzisko, które od 1938 r. jest własnością Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Zdaniem archeologów był to jeden z najważniejszych grodów Polski centralnej.
"Tutaj możemy obserwować zalążki państwa polskiego i cały długi proces historyczny z początków jego istnienia. Uczono nas, że Kazimierz Wielki po swoim ojcu Władysławie Łokietku zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną. Zastał to, co odkopaliśmy na grodzie tumskim, a zostawił murowany zamek w Łęczycy" - wyjaśnił dyrektor muzeum prof. Ryszard Grygiel.
Tumskie grodzisko jest ściśle związane z początkami patwa polskiego. Gall Anonim w swoich kronikach wspomina o tym, że Bolesław Krzywousty w miejscu dzisiejszych wykopalisk odbudował "stary gród". Wcześniej, w 1107 roku, Krzywousty i jego wojska spaliły tumskie grodzisko. Doszło do tego w czasie walk o tron, o który Krzywousty bezlitośnie rywalizował ze swoim bratem Zbigniewem. W chwili spalenia tumskie grodzisko miało już, zdaniem Grygiela, ok. 200 lat.
Po odbudowie przez Krzywoustego gród przetrwał do 1331 r. Wtedy to po raz kolejny został całkowicie zrujnowany i spalony. Tym razem dokonali tego Krzyżacy. Po tych zniszczeniach mieszkańcy nie wrócili już do grodziska w Tumie, które jest uważane za pierwszą lokalizację Łęczycy. Miasto przeniosło się niespełna trzy kilometry dalej. Ciekawostką może być to, że obecnie Tum nie jest w gminie Łęczyca, tylko w sąsiedniej gminie - Góra Świętej Małgorzaty.
W samej Łęczycy, na wspomnianym już zamku wzniesionym przez Kazimierza Wielkiego, nadal straszy legendarny diabeł Boruta. Można tu też zwiedzić m.in. nieczynne już, ale nie mniej znane od Boruty więzienie, zlokalizowane w dawnym klasztorze ojców dominikanów. Przez lata było ono uznawane za najcięższy zakład karny w Polsce. (PAP)
duk/ jaw/ mow/
