XVII-wieczny sztambuch Melchiora Lucasa przekazany Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu. PAP/B. Zborowski
Zrabowany podczas II wojny światowej XVII-wieczny sztambuch Melchiora Lucasa został w środę przekazany Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Wiceminister kultury prof. Magdalena Gawin oceniła, że sztambuch jest przykładem "kultury europejskiej w najlepszym wydaniu".
Rękopis pochodzi z zasobów dawnej Biblioteki Miejskiej we Wrocławiu, której spadkobierczynią jest obecnie Biblioteka Uniwersytecka. Uroczystość przekazania dzieła odbyła się w środę w siedzibie MKiDN. Uczestniczyli w niej, oprócz wiceminister kultury, zastępca dyrektora Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych MKiDN Elżbieta Rogowska, dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu Grażyna Piotrowicz oraz prorektor ds. studenckich Uniwersytetu Wrocławskiego dr hab. Rafał Wojciechowski.
"Powrót każdego takiego artefaktu, czy to jest - sztambuch, czy to jest jakiś zabytek archeologiczny, obraz jest dla nas niezwykłą radością" - podkreśliła Gawin.
Oceniła, że sztambuch jest "przepiękny". Dodała, że znajdują się w nim "niezwykłe sentencje, a z wpisów można dowiedzieć się też o pewnej duchowości epoki". Jak mówiła, te wpisy są "bardzo niebanalne", odnoszą się do filozofii i religii.
Wiceminister kultury podkreśliła, że odzyskany przedmiot to "przykład kultury europejskiej w najlepszym wydaniu i wspaniałe dzieło".
Prorektor ds. studenckich Uniwersytetu Wrocławskiego ocenił, że odzyskanie sztambucha ma znaczenie "kulturowe, zarówno dla Wrocławia i jego ciągłości historycznej, jak i dla Biblioteki Uniwersyteckiej".
Dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu Grażyna Piotrowicz, zwróciła uwagę, że sztambuchy "dokumentując przekrój społeczny, zwierają niejednokrotnie bardzo cenne autografy, pokazują mentalność tamtego społeczeństwa i stanowią w ten sposób element dokumentujący pewną epokę czy okres, oczywiście z życia właściciela takiego sztambucha".
Dodała, że w pamiętniku Melchiora Lucasa można znaleźć wpisy przedstawicieli wielu warstw ówczesnego społeczeństwa: arystokratów, oficerów cesarskich, wysoko postawionych duchownych, patrycjuszy, mieszczan i nauczycieli.
"Są w nim wpisy osób, które miały znaczenie dla rozwoju Śląska i Wrocławia" - podkreśliła dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej.
Odzyskany sztambuch (rodzaj pamiętnika, do którego wpisywano wiersze, cytaty z dzieł, fragmenty piosenek, sentencje, powiedzenia, przysłowia, dedykacje czy motta – często z rysunkami i grafikami) powstał w XVII w.
MKiDN poinformowało, że rękopis został wystawiony na sprzedaż w kwietniu 2018 r. w domu aukcyjnym w Niemczech. "Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego po wstępnym zweryfikowaniu obiektu natychmiast zwróciło się do właściciela domu aukcyjnego z prośbą o wstrzymanie sprzedaży rękopisu. Sytuacja wymagała szybkiej interwencji – rękopis odnaleziono pod koniec kwietnia br., zaś termin rozpoczęcia aukcji wskazany był na początek maja" - napisano w informacji prasowej.
Do Niemiec przekazano dokumenty potwierdzające fakt, że sztambuch Melchiora Lucasa przed wojną należał do kolekcji sztambuchów Biblioteki Miejskiej, która liczyła wówczas 230 sygnatur. "Na podstawie znajdującej się w bibliotece dokumentacji poświadczono, że 16 września 1943 r. - w obawie przed bombardowaniami - 100 drewnianych ponumerowanych skrzyń z najcenniejszymi rękopisami i inkunabułami wywieziono do pałacu w Ramfeld - dzisiejszych Ramułtowicach. Od tego momentu losy zabytku pozostawały nieznane" - poinformowano.
Melchior Lucas, właściciel sztambucha, mieszkał we Wrocławiu i piastował wysoki urząd w administracji na Śląsku. MKiDN oceniło, że "na szczególną uwagę zasługują dedykacje znaczących postaci dla dziejów Wrocławia i Śląska, w tym dwóch starostów generalnych i namiestników królów czeskich na Śląsku w tamtym czasie: księcia Ziębic i Bierutowa oraz hrabiego Kłodzka Henryka Wacława Podiebradowicza (1592-1639) oraz księcia legnickiego i wołowskiego Jerzego Rudolfa (1595-1653)".
Dodano, że pojawiają się też wpisy innych arystokratów i wysokich hierarchów – księcia legnickiego Ludwika IV (1616-1663), biskupa pomocniczego diecezji wrocławskiej Johanna Balthasara Liesch von Hornau (1592-1661) czy grafa, cesarskiego dowódcy i feldmarszałka Franza von Magnisa von Strassnitza (1598-1652).
Działania restytucyjne Ministerstwa Kultury zostały wsparte przez Fundację PZU.
Sztambuch został zdigitalizowany. Dostępny jest na stronie: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/100571/edition/93940 (PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
ksi/ pat/
