Pierwsze wydanie paryskie "Pana Tadeusza" z 1834 r. zaprezentowane na wystawie "Historia rękopisu Pana Tadeusza – teksty, konteksty, realia" przygotowanej przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu. Fot. PAP/M. Kulczyński
Zbiory liczące 2 mln jednostek, wydawnictwo, nowoczesne Muzeum Pana Tadeusza oraz plany budowy siedziby Muzeum Książąt Lubomirskich – tak dziś wygląda Zakład Narodowy im. Ossolińskich, który w tych dniach obchodzi jubileusz 200-lecia istnienia.
Gmach główny Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, w którym mieści się m.in. Biblioteka oraz Wydawnictwo, znajduje się w ścisłym centrum Wrocławia przy ul. Szewskiej. Zbiory lwowskiego Ossolineum trafiły do stolicy Dolnego Śląska po II wojnie światowej. Ich najcenniejsze fragmenty, w tym rękopis "Pana Tadeusza", zostały odnalezione w 1945 r. w miejscowości Zagrodno na Dolnym Śląsku. W latach 1946-1947 część kolekcji została przekazana z Lwowa do Wrocławia. Szacuje się, że we Lwowie do dziś pozostało około 60 proc. zbiorów Ossolińskich.
Dziś w zbiorach Ossolineum znajduje się blisko 2 mln jednostek, w tym 1,7 mln stanowią zbiory biblioteczne. „To druki z XIX, XX i XXI w. – książki i czasopisma, rękopisy, dokumenty, stare druki, mapy i plany, dokumenty życia społecznego oraz zbiory mikroformowe i zasoby cyfrowe” – powiedział Mariusz Dworsatschek, wicedyrektor Ossolineum, odpowiedzialny za Bibliotekę Ossolineum. W zbiorach Ossolineum znajdują się m.in. rękopisy Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Aleksandra Fredry, Henryka Sienkiewicza, Władysława Reymonta czy Tadeusza Różewicza.
Dworsatschek dodał, że od 2007 r. Ossolineum realizuje wiele projektów wspierających konserwację i digitalizację zbiorów. „Skanujemy także ossolińskie kolekcje, przechowywane i udostępniane w Lwowskiej Narodowej Naukowej Bibliotece im. Wasyla Stefanyka, które pozostały po wojnie na Ukrainie. Zbiór liczy już 5 mln skanów” – dodał dyrektor.
Funkcjonujące w strukturach Zakładu Wydawnictwo Ossolineum to najstarsza polska oficyna działająca nieprzerwanie od 1817 r. W 2012 r. wydawnictwo zostało postawione w stan likwidacji. Ostatecznie zostało przekształcone w latach 2014-2015 i ponownie wciągnięte w strukturę Ossolineum. Obecnie Wydawnictwo publikuje współczesną eseistykę i prozę, klasykę literatury, literaturę naukową i popularnonaukową, a także prace związane z historią i bieżącą działalnością Zakładu.
W 2016 r. Ossolineum otworzyło nową jednostkę – Muzeum Pana Tadeusza. Wystawa stała tego muzeum składa się z trzech modułów. Pierwszy to opowieść o rękopisie "Pana Tadeusza" i kontekstach czytania tego dzieła - historycznym, kulturowym, biograficznym i literackim. Kolejny moduł poświęcony jest epoce romantyzmu i obrazowi świata, w którym pisał Mickiewicz. Ostatni z modułów wystawy zaś postaciom Jana Nowaka-Jeziorańskiego oraz Władysława Bartoszewskiego, którzy przekazali kilka lat temu swoje zbiory książek, zapisków i dzieł sztuki do Ossolineum. Spuścizna po nich prezentowana jest w Gabinetach Świadków Historii.
Najnowszy projekt Ossolineum to plany budowy siedziby Muzeum Książąt Lubomirskich. Jak podkreślił dr Marcin Szeląg, wicedyrektor Ossolineum odpowiedzialny za Muzeum Książąt Lubomirskich, nowelizacja ustawy o Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich z 2007 r. zobowiązała Ossolineum do „utrzymywania Muzeum Książąt Lubomirskich i pomnażania jego zbiorów”.
„Zbiory tego muzeum tworzą Dział Sztuki i Dział Numizmatyczny, przechowujące część zbiorów lwowskiego Muzeum Lubomirskich. To rysunki, ryciny, obrazy, ekslibrisy, medale, monety, pieczęcie” - powiedział dr Szeląg. Dodał, że muzeum systematycznie powiększa zbiory. „Nabyliśmy w różny sposób w ostatnich latach wiele cennych eksponatów. Początkowo skromny ilościowo zbiór malarstwa wrocławskiego Ossolineum, obecnie liczy niemal 200 obrazów, z czego zdecydowaną większość pozyskaliśmy w ostatniej dekadzie. Wśród nich znajdują się obiekty wyjątkowe ze względu na tematykę, jak +Kołcz królewski+, prezentowany na stałe w Muzeum Pana Tadeusza” - powiedział Szeląg.
Dodał, że obecnie opracowywany jest projekt budowy nowej siedziby Muzeum Książąt Lubomirskich. „W przyszłym roku chcielibyśmy przystąpić do budowy. W Muzeum prezentować będziemy także zbiory Ossolineum, które zostały we Lwowie. Poddamy je konserwacji i wspólnie z ukraińskimi instytucjami kultury będziemy je opracowywać i eksponować” - dodał wicedyrektor.
Władze Ossolineum podkreślają, że prowadzą współpracę z instytucjami lwowskimi, szczególnie z Lwowską Narodową Naukową Biblioteką Ukrainy im. W. Stefanyka. Od 2004 r. Ossolineum prowadzi program digitalizacji polskich kolekcji przechowywanych w tej bibliotece. To przede wszystkim przedwojenne ossolińskie kolekcje rękopisów oraz zbiory prasy polskiej z lat 1801–1939. (PAP)
pdo/ ls/
