Pałac Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie. Fot. PAP/J. Turczyk
Uroczystość z okazji zakończenia trwającej 16 lat odbudowy Pałacu Wielkich Książąt Litewskich odbyła się w Wilnie w piątek, w dniu litewskiego święta państwowego, Koronacji Króla Litwy Mendoga.
„Marzenia się spełniają - powiedział podczas uroczystości dyrektor muzeum-pałacu Vydas Dolinskas. - Od dzisiaj mamy pałac – najbardziej wyrazisty i oczywisty symbol 100-lecia państwowości Litwy, symbol Wilna, symbol naszej pamięci historycznej”.
Odbudowę Pałacu Wielkich Książąt Litewskich i królów polskich, dawnego wileńskiego Zamku Dolnego, rozpoczęto w 2002 roku. Zakładano, że prace zakończą się w 2009 roku, w roku obchodów tysiąclecia pierwszej pisemnej wzmianki o Litwie. Prace, głównie z powodów finansowych, przedłużyły się jednak o prawie 10 lat.
Wstępnie zakładano, że koszt prac wyniesie 100 mln litów. Ostatecznie odbudowa pochłonęła prawie czterokrotnie więcej środków – ponad 100 mln euro.
Decyzja o odbudowie Zamku Dolnego, a właściwie jednego z jego elementów - pałacu królewskiego, wybudowanego w XVI wieku z inicjatywy króla Zygmunta Starego - została podjęta przez rządzących wówczas socjaldemokratów. Największym zwolennikiem budowy, nazywanym jej "ojcem chrzestnym", był były premier i prezydent, wieloletni lider partii socjaldemokratycznej, nieżyjący już Algirdas Brazauskas.
Pomysł ten nie podobał się natomiast ówczesnej opozycji i prezydentowi Valdasowi Adamkusowi. Przez lata wywoływał też wiele kontrowersji w społeczeństwie, głównie ze względu na koszt przedsięwzięcia i na fakt, że nie zachowały się materiały źródłowe, które pozwoliłyby odtworzyć wygląd zburzonego na przełomie XVIII i XIX w. budynku.
Dzisiaj już nikt nie podważa i nie krytykuje decyzji o odbudowie zamku.
Zamek Dolny w Wilnie, zbudowany w stylu renesansowym, znajdował się u podnóża Góry Giedymina i był połączony krużgankiem z katedrą. Został zniszczony w 1655 roku, gdy wojska moskiewskie zajęły Wilno. Po rozbiorach Rzeczypospolitej, w latach 1799-1803 władze carskie całkowicie wyburzyły Zamek Dolny. Podczas badań archeologicznych prowadzonych w tym miejscu od 1987 roku odsłonięto duże fragmenty starych fundamentów, sklepień piwnic, brukowanych dziedzińców. Znaleziono fragmenty architektoniczne, ceramikę, wyroby metalowe, skórzane, drewniane, biżuterię.
W odbudowanym Pałacu Wielkich Książąt Litewskich, zwanym też Pałacem Władców, od kilku lat działa Muzeum Narodowe o powierzchni około 13 tys. metrów kwadratowych. Jesienią ubiegłego roku był tu eksponowany m.in. obraz Wojciecha Gersona „Chrzest Litwy” o wymiarach ok. 4x7 m ze stałej ekspozycji Muzeum Kolekcji im. Jana Pawła II w Warszawie. W listopadzie będzie eksponowany rękopis „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza ze zbiorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ ndz/ mc/
