Lwów, 6 07 2023. Budynki przy ul. Stryjskiej 50-76 po ataku Rosjan. Fot. PAP/EPA
Rosyjska rakieta typu Kalibr zniszczyła zabytkową kamienicę we Lwowie, zaprojektowaną w 1925 r. przez architekta Michała Rybę. Była przykładem polskiego dziedzictwa kulturowego i lwowskiego modernizmu w architekturze - powiedziała PAP pracownica Narodowego Instytutu Dziedzictwa Aleksandra Brodowska.
Podczas rosyjskiego ataku pociskami manewrującymi typu Kalibr na Lwów w nocy z 5 na 6 czerwca zginęło 10 osób, rany odniosły 42 osoby. Fakt ten potwierdził mer Andrij Sadowy. W mieście ogłoszono żałobę. Wśród uszkodzonych przez Rosjan obiektów jest zespół budynków przy ul. Stryjskiej 50-76.
"Rosyjska rakieta zniszczyła zabytkową, pochodzącą z lat 1926-30 kamienicę zaprojektowaną w 1925 r. przez polskiego architekta, Michała Rybę (1896-1951). Budynek był oparty na planie zbliżonym do owalu z wewnętrznym dziedzińcem. Mieszkania były niewielkie, lecz funkcjonalne. Obiekt powstał na zlecenie ówczesnych władz miejskich i miał zaspokoić wielkie zapotrzebowanie na nieduże lokale mieszkalne. Był przykładem polskiego dziedzictwa kulturowego i jednocześnie lwowskiego modernizmu w architekturze" - powiedziała PAP kierująca zespołem ds. międzynarodowych w biurze dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa (NID) oraz Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie Aleksandra Brodowska.
"Według informacji ze Lwowa budynek jest częściowo zniszczony. Konieczna jest ekspertyza rzeczoznawców, którzy ocenią, czy będzie on się kwalifikował do odbudowy i ponownego zasiedlenia" - wskazała.
Według opublikowanego w 1939 r. "Spisu abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1939 r.” Michał Ryba tuż przed wybuchem wojny mieszkał nieopodal zaprojektowanego przez siebie budynku, przy ówczesnej ul. Na Bajkach 38 (po 1950 r. - Kijowska). Po zakończeniu działań wojennych architekt zamieszkał we Wrocławiu, gdzie zmarł 12 lutego 1951 r.
"Niemal od początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę działające w ramach NID Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie prowadzi wiele działań wspierających instytucje kultury na Ukrainie. Wspieramy nie tylko muzea, ale także archiwa, m.in. lwowskie Centralne Państwowe Historyczne Archiwum Ukrainy. Wysłaliśmy tam transport z materiałami do zabezpieczenia i transportu zbiorów. Są to trudnopalne worki ewakuacyjne, sprzęt do transportu - wózki do przewozu eksponatów. Prowadzimy też działania wspierające ukraińskich ekspertów" - wyjaśniła.
Brodowska podkreśliła, że w maju 2018 r. NID zorganizował konferencję "Odbudowa światowego dziedzictwa – wyzwania", na której uznano Rekomendację Warszawską wskazującą zasady, jakimi należy się kierować przy odbudowie zabytków, ze szczególnym uwzględnieniem historycznych miast.
"Obecnie Rekomendacja Warszawska ma zastosowanie przy odbudowie zabytkowych obiektów zniszczonych przez Rosjan na Ukrainie" - dodała.
"Trudno jednoznacznie dziś oszacować, ile zabytków uległo zniszczeniu na terenie Ukrainy w trakcie działań wojennych. Do początku 2023 r. Ministerstwo Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy informowało o ok. 500 obiektach. Na dzień 17 maja 2023 r. UNESCO potwierdziło uszkodzenie lub zniszczenie 258 obiektów, w tym 111 miejsc kultu religijnego, 22 muzeów oraz 93 budynków o znaczeniu historycznym i/lub artystycznym. Jednak dane nie są pełne, bo walki trwają, linia frontu się przesuwa, a część zniszczonych obiektów znajduje się na terytoriach Ukrainy zajętych przez Rosjan" - podkreśliła.
Wiosną 2022 r. Rosjanie wywieźli z Muzeum Krajoznawczego w Melitopolu cenne eksponaty. Wśród utraconych eksponatów znajduje m.in. wartościowa kolekcja scytyjskiego złota. Artefakty pochodzące z IV wieku p.n.e. odkryto w 1954 r. Na terytorium Ukrainy zajętym przez Rosjan zniszczeniom towarzyszy rabunek. Przykładem wojennych strat poniesionych przez Ukrainę jest zniszczone Muzeum Historyczno-Krajoznawcze w Ochtyrce (obwód sumski), w którym było ok. 10 tys. eksponatów. Ich los jest nieznany. Obiekt został zniszczony podczas nalotu lub ostrzału artyleryjskiego nadal pozostaje bez okien i dachu.
Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie powstało w ramach struktury Narodowego Instytutu Dziedzictwa (NID) – instytucji, która od 60 lat bada i chroni polskie dziedzictwo kulturowe. Zadaniem centrum – we współpracy z członkami działającego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Zespołu zadaniowego do monitorowania i analizowania zagrożeń dla dziedzictwa kulturowego powołanego zarządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 23 lutego 2022 r. – jest koordynowanie pomocy na rzecz ratowania ukraińskiego dziedzictwa kulturalnego zagrożonego działaniami wojennymi.(PAP)
autor: Maciej Replewicz
mr/ dki/
