Oświęcim, 27.01.2020. Były więzień obozu Marian Turski podczas uroczystości przed Bramą Śmierci byłego obozu Auschwitz II-Birkenau w Oświęcimiu, w ramach obchodów 75. rocznicy wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau organizowanych przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau. PAP/Ł. Gągulski
Dziennikarz i historyk Marian Turski oraz działaczka społeczna Anna Brzyska zostali laureatami Nagrody im. ks. Stanisława Musiała za rok 2020. Wyróżnienie to jest przyznawane osobom zasłużonym dla dialogu chrześcijańsko-żydowskiego i polsko-żydowskiego.
5 marca przypada rocznica śmierci zmarłego w 2004 roku ks. Stanisława Musiała. Do tej pory w pierwszych dniach marca organizowana była uroczystość wręczenia nagrody, ale ze względu na pandemię koronawirusa zdecydowano o jej przesunięciu na jesień. W piątek złożone zostaną kwiaty na grobie ks. Musiała na cmentarzu Rakowickim i przy tablicy pamiątkowej na cmentarzu żydowskim przy ul. Miodowej.
Nagrodę im. ks. Stanisława Musiała ustanowił w 2008 roku Klub Chrześcijan i Żydów "Przymierze". Jej fundatorami są: rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezydent Krakowa i Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie. Nagroda jest przyznawana w dwóch kategoriach: za twórczość promującą ducha dialogu i współpracy chrześcijańsko-żydowskiej i polsko-żydowskiej oraz za podejmowanie inicjatyw społecznych na rzecz pojednania.
W pierwszej z tych kategorii kapituła, której przewodniczy rektor UJ prof. Jacek Popiel nagrodziła Mariana Turskiego. Ten urodzony w 1926 roku historyk i dziennikarz w młodości sam doświadczył prześladowania: w czasie wojny był przesiedlony do łódzkiego getta, następnie więziony w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau i w Buchenwaldzie, przeżył marsz śmierci z Auschwitz do Wodzisławia Śląskiego.
Jak podkreślono w opublikowanym w piątek komunikacie dotyczącym laureatów, Marian Turski "przestrzega przed obojętnością na najdrobniejsze nawet przejawy zła", nadal jest bardzo aktywny - zaangażowany m.in. w działalność Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego, Rady Muzeum Historii Żydów Polskich "Polin" i Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny.
Przypomniano, że z uwagi na rosnący autorytet Marian Turski został w 2019 roku zaproszony, by na forum ONZ wygłosić przemówienie z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Holokauście, a rok później, w czasie obchodów 75. rocznicy wyzwolenia Auschwitz, sformułował pamiętny i szeroko komentowany w świecie akt oskarżenia przeciwko obojętności. "Nie bądźcie obojętni, kiedy jakakolwiek mniejszość jest dyskryminowana – mówił. "Bądźcie wierni przykazaniu (…): nie bądź obojętny. Bo jeżeli będziesz, to nawet się nie obejrzycie, jak na was, na waszych potomków jakieś Auschwitz nagle spadnie z nieba".
"Marian Turski, nawołując do porzucenia wygodnej postawy obojętności i nicnierobienia, braku reakcji na zło, idzie dziś tą samą drogą, którą przeszedł patron nagrody, ks. Stanisław Musiał, który sprzeciwiał się grzechowi antysemityzmu również we własnej wspólnocie" – podkreślono w uzasadnieniu przyznania nagrody.
Za podejmowanie inicjatyw społecznych na rzecz pojednania kapituła nagrodziła prezes Stowarzyszenia "Pamięć i dialog. Wspólna historia" Annę Brzyską, zaangażowaną w przywracanie pamięci o przedwojennej żydowskiej społeczności Brzeska. Na tamtejszy cmentarz żydowski trafiła przypadkiem w 2014 roku i poruszona tym, co zobaczyła, rozpoczęła starania o jego uporządkowanie.
Dzięki jej działaniom w Brzesku co roku odbywają się Marsze Pamięci w rocznicę zagłady tamtejszego getta, stworzono Księgę Pamięci Żydów z Brzeska i powiatu brzeskiego, która liczy prawie 2 tys. 900 nazwisk. Przygotowana została dokumentacja cmentarza żydowskiego – zinwentaryzowano 849 macew. Udało się odnaleźć nagrobki wielu pochodzących z Brzeska żydowskich rodzin, z którymi Anna Brzyska utrzymuje stały kontakt. Z jej inicjatywy w lesie niedaleko Poręby Spytkowskiej odsłonięto pomnik na grobie żydowskiej rodziny zamordowanej tam podczas wojny. Pomnik ten wzniesiono, aby uhonorować wszystkich Żydów zamordowanych w lasach i na polach powiatu brzeskiego.
Jak podkreśla kapituła ważne jest, że Annie Brzyskiej w podejmowane przez nią działania udało się włączyć lokalną społeczność, władze Brzeska i działające w mieście instytucje, w tym szkoły, a także potomków brzeskich Żydów.
Przewodniczący kapituły Nagrody, rektor UJ prof. Jacek Popiel przypomniał, że ks. Stanisław Musiał (1938-2004), jezuita, autor głośnego tekstu "Czarne jest czarne", był niestrudzonym orędownikiem dialogu chrześcijańsko-żydowskiego, konsekwentnie sprzeciwiającym się wszelkim przejawom antysemityzmu i ksenofobii. "Jednak o wyjątkowości tego zaszczytnego wyróżnienia decyduje dziś nie tylko osoba Patrona, ale też elitarne grono jego laureatów, które z roku na rok powiększa się o kolejne znamienite osobistości" – podkreśla prof. Popiel.
W kręgu wyróżnionych osób znaleźli się do tej pory m.in. wybitni uczeni, duchowni, aktywiści i działacze społeczni oraz przedstawiciele samorządów czy rozmaitych stowarzyszeń i organizacji. "Uhonorowane osoby przyczyniają się do umacniania współpracy chrześcijańsko-żydowskiej oraz polsko-żydowskiej, podejmując różnego rodzaju inicjatywy o dużym społecznym znaczeniu lub prowadząc działalność twórczą i artystyczną utrzymaną w duchu dialogu integrującego środowisko polskie i żydowskie oraz wspólnotę chrześcijan i Żydów" – podsumowuje rektor UJ.
Na znaczenie nagrody zwraca również uwagę prezydent Krakowa Jacek Majchrowski. "Nagroda im. ks. Musiała przypomina światu, że Kraków to Jego miasto. Wokół tego żywego pomnika, który wspólnie wystawiliśmy ks. Musiałowi, skupiło się już spore grono wybitnych postaci, a nawet całe społeczności, które z oddaniem angażują się w budowanie dobrych relacji polsko-żydowskich, pielęgnują pamięć o historii, dziedzictwie naszej społeczności żydowskiej" - podkreślił Majchrowski.
"W tym roku do grona laureatów nagrody Jego imienia dołączył – między innymi – red. Marian Turski, który przestrzega przed obojętnością, przed biernością będącą często przyzwoleniem na zło. To ważna decyzja kapituły" - komentuje cytowany w komunikacie prasowym Jacek Majchrowski. "Dziś, gdy dialog polsko-żydowski przeżywa głęboki kryzys, bardzo potrzebne nam są autorytety, których siła pomoże nam kształtować takie społeczeństwo, w którym ów dialog będzie możliwy. Potrzebna jest pamięć o księdzu Stanisławie, potrzebna nam jest – bardziej niż kiedykolwiek wcześniej – nagroda, której patronuje" – zaznaczył prezydent Krakowa.
W poprzednich latach laureatami Nagrody zostali: prof. Jan Błoński oraz Miasto i Gmina Chmielnik, prof. Joanna Tokarska-Bakir i Bogdan Białek, prof. prof. Bożena i Jerzy Wyrozumscy oraz Tomasz Pietrasiewicz i Ośrodek "Brama Grodzka – Teatr NN" w Lublinie, Anna Lebet-Minakowska i ks. Manfred Deselaers, Stefan Wilkanowicz i nieformalna Grupa Przyjaciół z Olkusza (Ireneusz Cieślik, Olgerd Dziechciarz, Krzysztof Kocjan, prof. Dariusz Rozmus), prof. Stanisław Krajewski i Mirosław Skrzypczyk, ks. Romuald Jakub Weksler-Waszkinel i Zofia Radzikowska, prof. Jan Małecki i prof. Aleksander Skotnicki, Bella Szwarcman-Czarnota i prof. Wacław Wierzbieniec, ks. prof. Michał Czajkowski i Urszula Antosz-Rekucka, abp Henryk Muszyński i Adam Bartosz oraz prof. Jan Grosfeld i Dariusz Popiela.(PAP)
wos/ dki/
