Przywrócenie sprawowania nadzoru nad Narodowym Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) ministrowi nauki i szkolnictwa wyższego przewiduje rządowy projekt noweli ustawy, który w czwartek zarekomendowała sejmowa Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży.
Na posiedzeniu komisji odbyło się pierwsze czytanie nowelizacji dwóch projektów ustaw: o zmianie ustawy o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Większość członków komisji (20) zagłosowała za dalszym procedowaniem projektu bez poprawek, 14 było przeciw, jedna osoba wstrzymała się od głosu.
Nowelizacja ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju ma na celu przywrócenie sprawowania nadzoru nad NCBR ministrowi nauki i szkolnictwa wyższego.
NCBR zostało utworzone w ramach reformy systemu nauki w Polsce jako agencja wykonawcza wdrażająca politykę naukową i innowacyjną państwa przez realizację strategicznych dla interesów państwa programów badań naukowych i prac rozwojowych określanych przez ministra.
„Centrum (NCBR – przyp. PAP) stało się dla ministra kluczowym narzędziem realizacji jednego z jego najważniejszych zadań, to jest prowadzenia polityki naukowej państwa. Jednak na mocy ustawy z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 807, z późn. zm.) uprawnienia nadzorcze nad Centrum z dniem 1 sierpnia 2022 r. zostały przeniesione na ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, mimo utrzymania celu, do którego zostało powołane Centrum, czyli realizacji zadań z zakresu polityki naukowej państwa, o której mowa w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742, z późn. zm.)” – czytamy w uzasadnieniu noweli ustawy.
Wnioskodawca argumentuje, że mimo wprowadzonej zmiany NCBR nadal funkcjonuje jako podmiot będący częścią systemu szkolnictwa wyższego i nauki, a prowadzenie najważniejszych zadań NCBR, takich jak: realizacja programów obejmujących finansowanie badań naukowych lub prac rozwojowych, realizacja działań przygotowujących do wdrożenia wyników badań naukowych lub prac rozwojowych czy realizacja programów obejmujących finansowanie badań aplikacyjnych - jest wciąż zlecane i finansowane w formie dotacji celowej przez ministra, choć faktyczny nadzór nad NCBR sprawuje minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego.
„Mając na uwadze wieloletnią praktykę wynikającą z funkcjonowania Centrum w ramach resortu szkolnictwa wyższego i nauki, optymalnym rozwiązaniem jest przywrócenie ministrowi nadzoru nad Centrum (NCBR – przyp. PAP)” – czytamy w dokumencie.
Ponadto zaproponowano doprecyzowanie zasad powoływania przez NCBR spółek prawa handlowego i uczestniczenia w takich spółkach przez NCBR w celu realizacji zadań ustawowych, przez uzależnienie tego typu czynności od uprzedniej zgody ministra.
W części dotyczącej noweli ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce zaproponowano przywrócenie finansowania przez ministra inwestycji związanych z obsługą realizacji zadań przez NCBR oraz finansowanie bieżących kosztów działalności NCBR.
Według nowych przepisów prawo do wskazywania członka Rady Narodowego Centrum Badań i Rozwoju zachowuje minister do spraw rozwoju regionalnego. Inne prawa i obowiązki przeniesione zostaną na ministra nauki i szkolnictwa wyższego.
Pracownicy urzędu obsługującego NCBR staną się na mocy ustawy pracownikami urzędu obsługującego ministra nauki i szkolnictwa wyższego.
„Projektowana ustawa nie wpływa na działalność mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, a także nie dotyczy majątkowych praw i obowiązków przedsiębiorców lub praw i obowiązków przedsiębiorców wobec organów administracji publicznej. Projektowana ustawa nie wymaga przedstawienia właściwym organom i instytucjom Unii Europejskiej, w tym Europejskiemu Bankowi Centralnemu, w celu uzyskania opinii, dokonania powiadomienia, konsultacji albo uzgodnienia. Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej” – czytamy w uzasadnieniu.
W imieniu partii Prawo i Sprawiedliwość poseł Piotr Müller zgłosił poprawkę dotyczą wykreślenia artykułu 8., który w jego opinii pozwala na wyłącznie standardowej procedury odwołania dyrektora NCBR.
„Rozumiem, że taką intencją się kierujecie państwo, że chcecie odwołać poza standardową procedurą, która jest przewidziana w ustawie i siłą rzeczy przez ten artykuł – jeśli on zostanie utrzymany - będziemy musieli głosować przeciwko tej ustawie. W związku z tym zwracamy się o to, aby ten artykuł skreślić” – powiedział Müller.
Odpowiedział mu obecny na sali wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego Marek Gzik: „Dokładnie taki zapis był wcześniej, kiedy państwo przenosiliście NCBR z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego do Ministerstwa Funduszy (i Polityki Regionalnej - PAP). Wtedy było dobrze, a teraz jest źle?” – pytał Gzik.
I kontynuował: „To jest przepis szczegółowy, który tu dołożyliśmy. Proszę państwa, proszę nam dać szansę, żebyśmy zweryfikowali dyrektora, który w tej chwili odpowiada za NCBR. Wraz z nadzorem Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego bierze odpowiedzialność za to, co tam się dzieje. Zakładam, że ta współpraca będzie się dobrze układała – dlatego mówimy o dwóch miesiącach współpracy. Rozumiem, że też taka intencja była Prawa i Sprawiedliwości, gdy państwo trzy lata temu przenosiliście NCBR do ministerstwa funduszy” – uzasadniał.
„Rozumiem, że w tej chwili własny przepis wykreślacie?” – dopytywała przewodnicząca komisji Krystyna Szumilas.
„Podtrzymuję ten wniosek” – potwierdził Müller.
W wyniku głosowania poprawka nie uzyskała poparcia komisji, ale została zgłoszona jako wniosek mniejszości.(PAP)
Autorka: Urszula Kaczorowska
uka/ bar/
