Złożeniem kwiatów i uroczystością z udziałem przedstawicieli Muzeum Niepodległości, nauczycieli i uczniów szkół warszawskich upamiętniono – przed poświęconym im kamieniem – nauczycieli, którzy bronili młodzież polską przed wynarodowieniem w okresie zaborów.
Głaz upamiętniający nauczycieli kultywujących polskość pod zaborami znajduje się w stołecznym Parku Traugutta, w sąsiedztwie Wisłostrady. Umieszczono na nim inskrypcję "Odrodzić dusze ludzkie, zmienić człowieka, zrobić go lepszym, potężniejszym i silniejszym – oto wasze zadanie. Józef Piłsudski" oraz napis "Ku uczczeniu pracy nauczycielstwa stolicy w 20-stą rocznicę odzyskania Niepodległości. Zarząd Miejski 1938 rok".
Kamień został odsłonięty 12 listopada 1938 r. z okazji przypadającego wówczas w listopadzie Dnia Nauczyciela, w 20. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. "Miał upamiętniać patriotyzm i zasługi nauczycieli Warszawy w ich walce o umysły i serca młodych Polaków wynaradawianych w szkołach zaborców, a także uhonorować trud wychowawczy już w niepodległej Ojczyźnie. Otoczenie było wówczas inne niż obecnie - stanął na rozległym, pozbawionym drzew trawniku, z dala od jezdni Wybrzeża Gdańskiego, w dziewiczym jeszcze Parku Traugutta" - mówiła podczas wtorkowej uroczystości zastępca dyrektora Muzeum Niepodległości dr Beata Michalec.
W uroczystości w 1938 roku wzięli wówczas udział przedstawiciele Zarządu Miejskiego z prezydentem Stefanem Starzyńskim, wiceprezydentami Janem Pohorskim i Wacławem Grabą-Łęckim, władze szkolne z kuratorem Okręgu Szkolnego Warszawsko-Łódzkiego Wiktorem Ambroziewiczem, przedstawiciele Związku Nauczycielstwa Polskiego, liczne grono nauczycieli stolicy oraz kilkaset pocztów sztandarowych szkół warszawskich.
"W środku olbrzymiego czworoboku utworzonego przez delegacje młodzieży szkolnej ze sztandarami ustawiono trybunę przybraną flagami narodowymi, barwami stolicy i zielenią. Uroczystość zainaugurował prezydent Warszawy Starzyński, który brał udział w strajku szkolnym w 1905 r. i miał szczególny sentyment dla tradycji nauczycielstwa polskiego. Po przemówieniu prezydenta kurator Ambroziewicz dokonał w imieniu Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego odsłonięcia głazu. Orkiestra szkolna odegrała +Warszawiankę+, a zebrana młodzież wzniosła trzykrotny okrzyk na cześć nauczycielstwa stolicy. Przy głazie objęli straż harcerze. Następnie najmłodsze dzieci ze szkół powszechnych złożyły przed głazem kwiaty. Złożono też wieniec od Zarządu Miejskiego" - mówiła Michalec.
Głaz został zniszczony przez Niemców w 1944 r. podczas Powstania Warszawskiego. "W Dniu Nauczyciela w 1958 r., w 20. rocznicę odsłonięcia pomnika, odsłonięto go ponownie z inicjatywy Rady Narodowej Warszawy. Rozbite części kamienia ułożono w nowej konfiguracji. Odwróciwszy dyskretnie lico z pierwotną inskrypcją, na jednym z boków kamienia wyryto słowa hetmana Jana Zamoyskiego, przypisując je błędnie Stanisławowi Staszicowi. Pod koniec lat 90. ubiegłego wieku górny głaz wymieniono na nowy, z wyrytą ponownie pierwotną inskrypcją" - opowiadała Michalec.
"Spotykamy się w 81. rocznicę odsłonięcia przez prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego głazu ku czci nauczycieli stolicy i w 80. rocznicę przekształcenia Związku Nauczycielstwa Polskiego w Tajną Organizację Nauczycielską. TON organizowała tajne nauczanie, pomoc dla nauczycieli, ukrywała poszukiwanych przedstawicieli inteligencji, pomagała osadzonym w obozach koncentracyjnych i więzieniach. Muzeum Niepodległości będzie dążyło, aby spotkanie przy głazie ku czci nauczycieli stolicy organizowane 12 listopada na stałe wpisało się w kalendarz imprez muzealnych. To wyjątkowy głaz, właściwie w ogóle zapomniany, podobnie jak jego historia, a warto o niej pamiętać i przypominać" - dodała zastępca dyrektora Muzeum Niepodległości.
Podczas uroczystości obok głazu stanęły liczne poczty sztandarowe warszawskich szkół, których uczniowie i nauczyciele wzięli udział w uroczystości. Zakończyło ją złożenie wieńców i kwiatów przed kamieniem. (PAP)
autor: Anna Kondek-Dyoniziak
akn/aszw/
