Związek Sybiraków to organizacja skupiająca „rzeszę ludzi wyjątkowych: specyficzną, wielką rodzinę, którą połączyła wspólnota dramatycznych przeżyć na zsyłce lub w łagrach w ZSRR. Ludzi, którzy niemalże pół wieku żyli we własnym kraju z poczuciem wielkiej, niezasłużonej krzywdy, jaka ich spotkała ze strony reżimu stalinowskiego, a o której nie można było oficjalnie nic mówić” – czytamy.
W 2019 roku obchodzono jubileusz 30-lecia reaktywowania w Łodzi Związku Sybiraków. W skali ogólnopolskiej natomiast historia reaktywowanego Związku Sybiraków formalnie rozpoczął się 18 grudnia 1988 roku, czyli od momentu zarejestrowania w Wydziale Społeczno-Administracyjnym Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy stowarzyszenia pod nazwą Związek Sybiraków. „W Łodzi inicjatorem powołania oddziału Związku był Mieczysław Wutke. Z jego inspiracji 28 lutego 1989 r. ukazał się w +Dzienniku Łódzkim+ komunikat o organizowaniu się środowiska Sybiraków. Jego mieszkanie stało się miejscem pierwszych spotkań Sybiraków zamieszkałych w Łodzi” – pisze Stanisław Jurkin. 20 kwietnia 1989 roku w Urzędzie Wojewódzkim w Łodzi zarejestrowano fakt powołania Oddziału Wojewódzkiego Związku Sybiraków w Łodzi.
Jak wskazuje w swoim artykule Albin Głowacki, „po reaktywowaniu Związku Sybiracy mogli wreszcie oficjalnie zaistnieć: mówić i pisać o swoich zesłańczych i łagrowych losach, organizować uroczystości przypominające ich historie, wspólnie je przeżywać, wzajemnie się wspierać, upominać o swoje prawa”. W skali ogólnopolskiej do największych osiągnięć Związku należy zaliczyć uzyskanie przez Sybiraków uprawnień kombatanckich i uprawnień inwalidy wojennego.
Łódzki Związek Sybiraków od samego początku podejmował wiele inicjatyw, m.in. w grudniu 1990 roku wyszedł pierwszy numer biuletynu „My, Sybiracy”. „Mając swoje sybirackie pismo, ludzie nareszcie mogli się na jego łamach swobodnie wypowiedzieć, przełamać strach i podzielić swoimi przeżyciami, doznaniami, zrzucić z siebie traumatyczną przeszłość, która zrujnowała im zdrowie fizyczne i psychiczne. I Sybiracy z tego korzystali. Początkowo w niewielkim zakresie, niepewnie, z obawą, później coraz częściej i coraz śmielej” – zauważa Juliusz Baczmaga. W listopadzie 1994 roku w Kole Łódź Śródmieście-Polesie powstał Chór Sybiraków, a pod koniec roku 1995 podjęto decyzję o utworzeniu Biblioteki Sybiraka. Z kolei 17 września 1998 roku został odsłonięty i poświęcony Symboliczny Grób Sybiraków.
Związek Sybiraków w Łodzi niemal od samego początku nawiązał również współpracę z Uniwersytetem Łódzkim, a na wiosnę 1989 roku została powołana Komisja Historyczno-Dokumentacyjna Oddziału Wojewódzkiego Związku Sybiraków w Łodzi. Obecnie są dostrzegalne efekty tej kooperacji między przedstawicielami akademickiej Łodzi a środowiskiem byłych zesłańców i łagierników. „Dzięki tym działaniom tragiczne doświadczenia rzesz Polaków na Wschodzie nie tylko nie ulegają zapomnieniu, ale stanowią cenną lekcję i przestrogę na przyszłość przed totalitaryzmem” – czytamy w artykule Wojciecha Marciniaka.
Książka „Dają świadectwo prawdy. 30 lat Oddziału Łódzkiego Związku Sybiraków” pod redakcją Albina Głowackiego i Stanisława Jurkina ukazała się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego.
Anna Kruszyńska (PAP)
akr/
