W czasach PRL Kościół był uważany przez władze za najważniejszego ideologicznego przeciwnika komunizmu – przypomina IPN. Metody, formy i środki pracy operacyjnej przeciwko Kościołowi, stosowane przez Departament IV MSW, przedstawia wydana właśnie książka.
„Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962–1989. Wybór dokumentów” to publikacja wydana przez oddziały Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach i Krakowie. Redaktorami tomu są naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Katowicach dr hab. Adam Dziurok oraz dyrektor oddziału IPN w Krakowie dr hab. Filip Musiał.
Departament IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych powstał w czerwcu 1962 r., a więc sześć lat od październikowej „odwilży”, kiedy oficjalnie potępiono brutalne metody zwalczania przeciwników politycznych, w tym Kościoła katolickiego.
„Porzucenie brutalnych metod nie oznaczało wszakże pogodzenia się komunistów z silną pozycją Kościoła w polskim społeczeństwie. Przeciwnie – tę pozycję należało w maksymalnym stopniu osłabić. I chociaż zrezygnowano ze środków +twardych+, jak aresztowania czy wyroki karne, to kontynuowano używanie środków +miękkich+: szantaż i ułatwianie kariery, zdobywanie +informacji wyprzedzających+ i dezintegracja w szeregach kleru” - wskazują historycy IPN.
Jak dodają, stratedzy PZPR słusznie zakładali, że najważniejszym ideologicznym przeciwnikiem komunizmu w Polsce jest Kościół katolicki. Konsekwencją tego była polityka „kontroli operacyjnej” przez Służbę Bezpieczeństwa - tym właśnie zajmował się Departament IV - niezależnie od całej gamy działań jawnych, realizowanych przez Urząd do Spraw Wyznań, Główny Urząd Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk i inne wyspecjalizowane agendy administracji.
Książka zawiera informacje na temat genezy Departamentu IV, kadr i głównych kierunków zainteresowania. Z publikacji można dowiedzieć się, jak wyglądała współpraca Departamentu z innymi pionami SB, instytucjami państwa i tajnymi służbami. W drugiej części redaktorzy zgromadzili liczne dokumenty dotyczące powołania Departamentu IV i jego działalności aż do 1989 r.
Zgromadzone w książce dokumenty pokazują rozległość oddziaływania władzy na Kościół metodami operacyjnymi. Od działalności punktów katechetycznych i udziału polskich biskupów w Soborze Watykańskim II, poprzez ruch oazowy, wizytę arcybiskupa Agostino Casarolego w Polsce w połowie lat 70., aż po konsekwencje wyboru Jana Pawła II.
Książka pt. „Instrukcje, wytyczne, pisma” jest piątym tomem serii „Normatywy aparatu represji”. Stanowi kontynuację wydanego w jej ramach zbioru „Instrukcji, wytycznych, okólników dyrektor Departamentu V MBP, dotyczących działań przeciwko Kościołowi katolickiemu w latach 1945-1953”. Publikacja została wydana nakładem wydawnictwa Avalon. (PAP)
autor: Krzysztof Konopka
edytor: Paweł Tomczyk
kon/ pat/
