„Jest to niezwykłe świadectwo wielowiekowej polskiej obecności na włoskiej ziemi, a w tym przypadku na znakomitym Uniwersytecie – jednej z najważniejszych humanistycznych uczelni Europy” – czytamy we wstępie.
Do rąk czytelników trafiło dwutomowe, fototypiczne wydanie ksiąg będących świadectwem obecności polskich studentów na Uniwersytecie w Padwie. Karty dwóch tomów publikacji wypełniają fotokopie wpisów polskich studentów – członków organizacji studenckiej, zwanej nacją polską, z lat 1592-1745. Dwa tomu rękopisu są przechowywane w Archivio Storico padewskiego Ateneum.
Znaczenie tych rękopiśmiennych ksiąg dostrzegli już w XIX wieku polscy badacze. Jednak dopiero prof. Henryk Barycz, historyk kultury i znawca epoki Odrodzenia, wydał ich edycję źródłową w 1971 roku. We wstępie do tej edycji napisał: „Metryka nacji polskiej na Uniwersytecie padewskim stanowi jedno z najcelniejszych źródeł do dziejów życia umysłowego Polski w dobie późnego renesansu i baroku, unikalny zabytek i świadectwo naszych studiów i wędrówek kulturalno-turystycznych za granicą”.
Transkrypcja z 1971 roku nie oddawała jednak historyczno-artystycznego bogactwa zawartego na kartach padewskich archiwaliów. Obecna publikacja po raz pierwszy w pełni prezentuje rozwinięte kompozycje heraldyczne, które ukazują herby konsyliarzy nacji polskiej. Wśród ozdobnych, poetyckich dedykacji znajdują się rozbudowane kompozycje heraldyczne m.in. herbu Rzeczpospolitej Obojga Narodów otwierający tom pierwszy czy herby Bogusława Leszczyńskiego, Franciszka i Jana Dembińskich i Józefa Antoniego Częczkiewicza.
Uniwersytet Padewski był jednym z najznakomitszych ośrodków intelektualnych Europy doby humanizmu. Historia tego uniwersytetu od początku była naznaczona obecnością Polaków. Jako przykład można chociażby wspomnieć o XIII-wiecznym filozofie natury Witelonie, czyli Erazmie Ciołku, a także o studencie, który na początku XV wieku przepisał statuty Uniwersytetu Padewskiego, dzięki czemu do dzisiaj dostępny jest egzemplarz najdawniejszych zachowanych spisów zasad dotyczących organizacji tej uczelni, który jest przechowywany w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie.
Do grona studentów Uniwersytetu w Padwie należeli najwybitniejsi przedstawiciele swej epoki: Dante, Petrarka, Torquato Tasso, Galileusz czy Mikołaj z Kuzy. Ich towarzyszami byli tacy przyszli twórcy nauki i kultury Rzeczpospolitej, jak: poszerzający swoją wiedzę Mikołaj Kopernik, poeta Klemens Janicki, który otrzymał laur poetycki od papieża Pawła III, wybitny lekarz i profesor Akademii Padewskiej Józef Struś, najwybitniejszy polski poeta renesansowy Jan Kochanowski czy Jan Zamoyski, rektor legionistów w 1563 roku, założyciel Zamościa – idealnego miasta. W Padwie studiowało wielu Polaków, którzy po powrocie piastowali znaczące funkcje jako biskupi, opaci, posłowie i sędziowie.
„Metryka nacji polskiej” wydana przez Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, pod redakcją naukową prof. Mirosława Lenarta, wpisuje się w obchody przypadającego w 2022 r. 800-lecia Uniwersytetu w Padwie.
Anna Kruszyńska (PAP)
akr/
