„Orlęta Lwowskie”

W historii Polski niektóre spośród bitew stały się legendą i symbolem wyjątkowego poświęcenia i bohaterstwa ich uczestników. Niewiele polskich miast ma w swojej historii kilka batalii, które stały się istotnymi elementem polskiej pamięci historycznej i tożsamości narodowej. Wśród nich jest Lwów, którego mieszkańcy w XX wieku trzykrotnie walczyli o swoje miasto. Wagę wszystkich tych wydarzeń zwiększa zbieganie się ich rocznic z kluczowymi momentami polskiej walki o niepodległość: odrodzeniem państwa w 1918 r., wojną z bolszewikami oraz starciem z dwoma agresorami we wrześniu roku 1939.

Zrozumienie polsko-ukraińskiego sporu nie jest możliwe bez prześledzenia historii miasta oraz wyjątkowego znaczenia kulturowego miasta dla życia umysłowego Polaków okresu zaborów. „W kulturowym tyglu, jakim była stolica autonomicznej Galicji przed I wojną światową, kultura polska odgrywała rolę katalizatora, ale była też silnym magnesem przyciągającym osoby o różnych korzeniach etnicznych” – podkreśla autor w rozdziale „Lwów w historii Polski”. 

Prof. Wojciech Roszkowski nie skupia się wyłącznie na sprawach kultury i życia umysłowego. Zauważa również, że koloryt Lwowa decydował o przywiązaniu wielu narodów do tego miasta. „Na targowisku rozłożonym u stóp Ratusza spotkać można było wszelkiego rodzaju typy ludzkie: dostojnie poruszających się polskich inteligentów, ale także Ukraińców o tatarskich rysach, spolonizowanych ciemnowłosych Ormian oraz Żydów w chałatach z rytualnie kręconymi pejsami czy też huculskich górali. Od czasu do czasu przebiegała też batiarska wiara” – pisze prof. Roszkowski.

Atmosfera ta została zburzona w czasie czteroletniej wojny. Obraz walczących o Lwów był jednak odbiciem charakteru tego miasta. „Oddziały nasze, składające się z rodowitych przeważnie lwowian, znających na wylot wszelkie zaułki, wszelkie zakamarki kamienic, domów, szop czy ogrodów, umiały znakomicie przystosować się do warunków polowania” – pisał jeden z uczestników walk cytowany przez autora. Czytelnicy poznają nie tylko przebieg kilkumiesięcznych walk o Lwów, lecz i kształtowanie się legendy, która już jesienią 1918 r. wpływała na patriotyczne nastroje we wszystkich dzielnicach wyzwalającej się Polski.

Wydarzenia z 1 listopada 1918 r. i kolejnych dni chaotycznych walk o miasto często przesłaniają następne miesiące, podczas których Lwów był miastem frontowym, którego losy przesądziło dopiero wsparcie polskich oddziałów z pozostałej części odrodzonego państwa. Prof. Roszkowski przybliża zarówno najbardziej dramatyczny okres obrony, przebieg późniejszy walk, jak i ich szeroki kontekst.

Historia bitwy o Lwów pióra prof. Wojciecha Roszkowskiego jest uzupełnieniem znakomitej strony graficznej albumu. Większość z ponad stu oryginalnych fotografii ulic Lwowa, obrońców, mieszkańców miasta, scen z pola walki i miejsc pamięci pochodzi z wydanego w 1930 r. albumu „Semper Fidelis – obrona Lwowa w obrazach współczesnych” wydanego we Lwowie w roku 1930 nakładem Towarzystwa Straż Mogił Polskich Bohaterów.

Album został wydany we współpracy z Polskim Towarzystwem Gimnastycznym „Sokół”. Część środków pozyskanych z jego sprzedaży zostanie przeznaczona na budowę pomnika obrońców Lwowa przy placu Kossaka w Krakowie. „Jesteśmy głęboko przekonani, że jego wybudowanie w Krakowie, w tym miejscu, stanie się przykładem naszego oddania należnej czci i honoru Lwowskim Orlętom, ich niezwykłemu bohaterstwu i poświęceniu, a zarazem wskazaniem dla ich obecnych rówieśników – nauką, czym jest wartość posiadania wolnej Ojczyzny i ile może kosztować jej obronią, jeśli chcemy żyć i być wolnymi” – podkreśla w imieniu Komitetu Budowy Pomnika prezes Macierzy Lwów Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego, Mariusz Graniczka.

Książka Wojciecha Roszkowskiego „Orlęta Lwowskie” ukazała się nakładem Wydawnictwa Biały Kruk.

Michał Szukała (PAP)
szuk /