"Stalin - terror absolutny" to nowa książka Joerga Baberowskiego o życiu w sowieckiej Rosji, czyli - jak pisze autor - "kolektywnym domu szaleńców", w którym każdy mógł stać się ofiarą terroru. W Rosji Stalina nawet partia nie była schronieniem - pisze historyk.
"Stalin był - co do tego dokumenty nie pozostawiają najmniejszych wątpliwości - inicjatorem i reżyserem zagłady milionów ludzkich istnień. Marzenie o wybawieniu ludzkości przez komunizm zostało utopione w krwi milionów, ponieważ akty przemocy oderwały się od pierwotnej motywacji, uzasadniającej potrzebę ich wprowadzenia. Dyktator uczynił z przemocy narzędzie umacniania swojej władzy" - to jedna z najważniejszych tez książki Baberowskiego, profesora historii Europy Wschodniej na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie i autora wielu publikacji na temat historii Rosji i Związku Sowieckiego.
Książkę otwiera cytat Martina Amisa, angielskiego pisarza. "I nie powinniśmy przeoczyć sprawy oczywistej - że Stalin to czynił, bo znajdował w tym przyjemność" - napisał Amis. Tezę tę Baberowski wielokrotnie udowadnia w swojej książce opisując okrucieństwo Stalina i jego siepaczy. "Bez bandyckiego zacięcia Stalina, jego zła i skostniałych wyobrażeń o przyjaźni, wierności i zdradzie masowe mordy z lat 30. w Rosji nie byłyby możliwe" - podkreśla historyk.
"Stalin był - co do tego dokumenty nie pozostawiają najmniejszych wątpliwości - inicjatorem i reżyserem zagłady milionów ludzkich istnień. Marzenie o wybawieniu ludzkości przez komunizm zostało utopione w krwi milionów, ponieważ akty przemocy oderwały się od pierwotnej motywacji, uzasadniającej potrzebę ich wprowadzenia. Dyktator uczynił z przemocy narzędzie umacniania swojej władzy" - to jedna z najważniejszych tez książki prof. Baberowskiego.
Życie w sowieckiej Rosji - według niemieckiego badacza - przypominało wręcz "kolektywny dom szaleńców, w którym mieszkańcy zachowywali się tak, jakby stracili poczucie normalności, jakby spisali na straty wszelkie kontakty społeczne". "Każdy mógł w każdym momencie stać się ofiarą terroru ze strony państwa, czy to jako członek stygmatyzowanej grupy społecznej lub etnicznej, czy na skutek denuncjacji albo przypadku, czy tylko dlatego, że dyktatorowi spodobało się trzymać ludzi w lęku i zastraszeniu bądź ich zabijać" - pisze Baberowski.
"Terror stawał się normą zarówno dla tych, którzy byli u władzy, jak i dla szarych obywateli" - podkreślił historyk, dodając, że "stalinowski szał niszczenia nie znał granic, nawet sama partia przestała być na koniec miejscem, które dawało schronienie". "Partia niszczyła się sama, kiedy czystki lat 30. zmieniły się w krwawy terror. Stalin uruchomił proces tej destrukcji, ponieważ widział w niej najpewniejsze narzędzie ostatecznego i niepodważalnego umocnienia własnej pozycji" - przypomniał.
"Stalin - terror absolutny" to monumentalne dzieło poświęcone terrorowi w ZSRR, które liczy ponad 500 stron. Książka składa się z siedmiu części; są to m.in. "Imperialne przestrzenie przemocy", "Pyrrusowe zwycięstwa", "Dyktatura strachu", "Wojny" i "Dziedzictwo Stalina". Baberowski opisuje w nich m.in. wojny domowe w sowieckiej Rosji, proces zdobywania władzy przez Stalina, walkę bolszewików z chłopami i próbę tworzenia jednego "sowieckiego" narodu w ramach imperium.
Samego Stalina, jeszcze na etapie budowania kariery w aparacie władzy, niemiecki autor nazywa "mistrzem intrygi i igrania z władzą". Baberowski podkreśla, że dyktator niszczył wysokich funkcjonariuszy partii m.in. poprzez zakładanie podsłuchów w mieszkaniach i kontrolę korespondencji. "Umiał wykorzystywać współpracowników, karierowiczów i ludzi o skłonnościach kryminalnych; wikłał ich w zbrodnicze intrygi, a przez to czynił ich swoim bezwolnym narzędziem" - zauważa badacz.
Książkę "Stalin - terror absolutny" Joerga Baberowskiego opublikowało wydawnictwo Prószyński i S-ka. "Baberowski prowadzi czytelnika w paranoiczny świat sowieckiego dyktatora i tworzy nieznane perspektywy, pozwalające na nowo odczytać przyczyny stalinowskich zbrodni" - zachęca do lektury wydawnictwo. Zaznacza też, że autor poprzez setki dokumentów, listów, donosów, raportów, wspomnień i relacji świadków pozwala swoim czytelnikom zrozumieć "logikę terroru" stalinowskiej władzy. (PAP)
nno/ ls/
