Książka Olgi Tokarczuk pt. „Czuły narrator” w jednej z księgarń we Wrocławiu. Fot. PAP/M. Kulczyński
Biografie ks. Ziei, Okudżawy, Audrey Hepburn, komiks Harrariego, historia polskich chłopów i rodu Czartoryskich – to niektóre propozycje wydawców na nadchodzące święta. Jest wśród nich także „Czuły narrator” Tokarczuk, pierwsza książka pisarki po Noblu.
Pewnego rodzaju drogowskazem w meandrach świątecznych propozycji wydawców mogą być decyzje jurorów nagród literackich, którzy w tym roku najczęściej wybierali "Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli" Radka Raka (Powergraph, 2019). Oniryczna opowieść o przywódcy rabacji galicyjskiej zdobyła Nagrodę Literacką Nike, Nagrodę im. Janusza A. Zajdla, Nagrodę Literacką im. Jerzego Żuławskiego oraz nominację do Nagrody Literackiej Gdynia. Temat losu chłopów w dawnej Rzeczpospolitej wywoływał w tym roku wiele dyskusji i polemik. "Nasz aktualny, niespodziewany bestseller" - tak W.A.B przedstawia niedawno wydaną "Ludową historię Polski" Adama Leszczyńskiego, pracę o dziejach naszego kraju z perspektywy najliczniejszej i najbardziej uciskanej warstwy społecznej.
Zupełnie inny obraz historii wyłania się z "Sagi rodu Czartoryskich" Zofii Wojtkowskiej (Iskry). To opowieść o ludziach, którzy, choć urodzili się w wyjątkowej rodzinie i w wyjątkowych czasach, kochali i nienawidzili jak wszyscy inni, bywali wielcy i podli, wierni i zdradliwi, dobroczynni i mali, rozważni i romantyczni. Ta pierwsza całościowa historia rodu Czartoryskich. Historię innego wielkiego polskiego rodu, Łubieńskich, przedstawia z kolej "Portret rodziny z czasów wielkości" Macieja Łubieńskiego (W.A.B).
Dobrą propozycją świąteczną są zawsze biografie. Znak poleca książkę Joanny Gromek-Illg "Szymborska. Znaki szczególne. Biografia wewnętrzna". To intymny portret poetki, która łączyła cechy, zdawałoby się, nie do pogodzenia: czułość i ironię, surowość i serdeczność, dojrzałość i dziewczęcy urok. Nie bez powodu jeden z bliskich pisał do niej: "Wisełko, jesteś taka wieloraka". Autorka, znajoma Wisławy Szymborskiej, bywająca w tym samym towarzystwie, nad książką pracowała pięć lat. Dotarła do niepublikowanych wcześniej listów poetki i do poetki.
Jan Zieja (1897-1991)
Niedawno ukazała się książka "Niewygodny prorok. Biografia ks. Jana Ziei" Jacka Moskwy (Znak). To opowieść o niezwykłym kapłanie, który "w trudnych czasach przywraca wiarę w duchownych" - jak podkreśla wydawca. Ks. Jan Zieja - apostoł Kościoła ubogiego, aktywista i społecznik, kapelan Szarych Szeregów, uczestnik powstania warszawskiego, współzałożyciel KOR, charyzmatyczny kaznodzieja, brał udział w kampanii 1920 roku, podczas drugiej wojny światowej pełnił funkcję naczelnego kapelana Szarych Szeregów, Batalionów Chłopskich oraz Batalionu "Baszta" w powstaniu warszawskim. Ks. Zieja asystował przy pierwszych zakonnych ślubach świętej Faustyny Kowalskiej i przyjął konspiracyjną przysięgę Witolda Pileckiego, a także prowadził rekolekcje, w których uczestniczył biskup Karol Wojtyła. Książka "Niewygodny prorok" powstała w oparciu o szerokie badania archiwalne, świadectwa współczesnych, a także rozmowy z samym bohaterem.
"Okudżawa. Życie, piosenki, legenda" Dmitrija Bykowa (Prószyński i S-ka) to pierwsza w Polsce obszerna biografia rosyjskiego śpiewającego poety (obrażał się, gdy nazywano go bardem). Chociaż od lat 60. piosenki Okudżawy cieszą się w Polsce niezmiennym powodzeniem, niewiele wiemy o życiu ich autora, który nie lubił mówić o sobie. A jest to życiorys odzwierciedlający całą epokę porewolucyjnej Rosji od lat represji stalinowskich po epokę "zastoju" Breżniewa i upadek ZSRR. Rozstrzelany ojciec, matka dwukrotnie skazana na łagier i zesłanie, wojna, szykany, cenzura - to o tym Okudżawa nie lubił opowiadać. W książce zawarto ponad sto jego wierszy, wielu z nich nigdy nie publikowano nawet w Rosji, zachowały się tylko w rękopisach, przechowywanych przez przyjaciół.
Audrey Hepburn nadal fascynuje. Wśród nowości wydawniczych są aż dwie książki jej poświęcone. "Audrey Hepburn. Uosobienie elegancji" Seana Hepburn Ferrera (Albatros) przedstawia historię gwiazdy oczami jej syna. Książka zawiera blisko 300 unikatowych zdjęć z prywatnych archiwów rodziny aktorki. Druga nowość to "Audrey Hepburn. Tancerka ruchu oporu" Roberta Matzena (Albatros) opowiada o młodości aktorki, która mówiła o sobie, że wojna ją ukształtowała. Matzen dotarł do nieznanych dotąd materiałów źródłowych przechowywanych w holenderskich archiwach, wykorzystał dzienniki pisane przez naocznych świadków zdarzeń, przeprowadził wywiady z ich potomkami. Wyłania się z tych opowieści przejmujący obraz młodości gwiazdy zdominowanej przez traumę wojny, biedę, strach, głód.
O kobietach i sztuce opowiada też książka "Kobiety z obrazów" (Marginesy). Ekscentryczna Dora Maar, niezależna Victorine Meurent, tajemnicza Lisa del Giocondo i twardo stąpająca po ziemi Catherine Bolnes – to tylko niektóre z postaci opisanych przez Małgorzatę Czyńską. "Mała" Edwarda Carey’a (Prószyński i S-ka) to z kolei opowieść o Madame Tussaud, słynnej twórczyni figur woskowych. Rebis wydał ostatnio książkę "A propos niczego. Autobiografia" Woody Allena, który prowadzi czytelnika od dzieciństwa i młodości na Brooklynie, przez pracę scenarzysty w programie Sida Ceasara i komika stand-upowego, aż po pierwsze próby aktorsko-reżyserskie i rozkwit – trwającej sześćdziesiąt lat – kariery w przemyśle filmowym. W USA książka, gładko prześlizgująca się jednak po najtrudniejszych sprawach z życia reżysera, trafiła na listy bestsellerów.
Wystawa fotografii Chrisa Niedenthala – mocny obraz życia prawdziwego
"Zawód fotograf" (Marginesy) to nowe, uzupełnione wydanie książki Chrisa Niedenthala, autora ikonicznego zdjęcia z czasów stanu wojennego przedstawiającego czołg pod kinem Moskwa. Tę fotografię wykonał młody człowiek, który przyjechał do Polski w 1973 roku, aby relacjonować dla świata wydarzenia zza żelaznej kurtyny. "Obserwowałem rewolucje w Pradze, Berlinie i na Węgrzech. Ale moje serce pozostało w Gdańsku" – wspomina autor udział w sierpniowym strajku w stoczni. Dla "Newsweeka", "Time’a", "Spiegla" fotografował powstanie Solidarności, pierwszą wizytę Jana Pawła II, stan wojenny i upadek komuny. Nowe fragmenty książki pokazują, że fotograf pozostał krytycznym obserwatorem polskiej rzeczywistości politycznej.
"Czarodziej z Łysej Góry" to z kolei opowieść o Bolesławie Książku pióra Bożeny Kostuch (Marginesy). Koniki i kurki na ceramicznych kaflach, abstrakcyjnie zdobione talerze, pręgowane patery, pasiaste wazony, ceramiczne okładziny ścienne - to wszystko składa się na fenomen łysogórskiej "Kamionki". Po latach cieszy się ona coraz większym zainteresowaniem, poszukiwana i kolekcjonowana, na aukcjach osiąga zawrotne ceny. Tytułowy czarodziej – Bolesław Książek – jeden z najwybitniejszych polskich ceramików, był już znanym i cenionym artystą, kiedy uwiedziony niespotykaną magią małej miejscowości koło Tarnowa porzucił Kraków i swoje dotychczasowe życie. Łysa Góra stała się jego domem, a tamtejszy zakład ceramiczny – zawodową obsesją. W ciągu niemal 20 lat spędzonych w Spółdzielni Pracy Rękodzieła Ludowego i Artystycznego wykonał ponad 1600 wzorów naczyń użytkowych i dekoracyjnych, rzeźb ceramicznych, płyt okładzinowych oraz ceramiki architektonicznej. Dziś, 26 lat po śmierci mistrza, można je oglądać w najważniejszych polskich muzeach i galeriach na całym świecie.
Każdy zna Bolka i Lolka, Reksia czy Baltazara Gąbkę, ale nie każdy wie, że wszystkie te postaci są efektem pracy jednego Studia Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej – miejsca pełnego pasjonatów, którzy w szarych latach PRL-u poruszali masową wyobraźnię. Historię studia opisana została w książce "Królowie bajek. Opowieść o legendarnym Studiu Filmów Rysunkowych" Leszka K. Talko i Karola Vesely'a (Czarne). Za zamkniętymi drzwiami studia działy się rzeczy dziwne: Obowiązywał podział na "bolkowców" i "reksiowców", była tam tajna ściana otwierana na ustalone hasło, pojawiali się i znikali tajemniczy milionerzy, a wraz z nimi obiecane pieniądze, w niewyjaśnionych okolicznościach zniknął w pewnym momencie dyrektor studia.
"Pięć Stawów. Dom bez adresu" Beaty Sabały-Zielińskiej (Prószyński i Ska) przedstawia dzieje najsłynniejszego polskiego schroniska. Kiedyś, żeby zarezerwować tu miejsce, trzeba było wysłać list - tradycyjnie, pocztą. Do skrzynek wpadały więc kartki i koperty opisane: "Schronisko w Pięciu Stawach Polskich. Tatry!". "A gdzie adres?!", zżymali się urzędnicy Poczty Polskiej, dopytując o nazwę ulicy, numer budynku i kod pocztowy. To najwyżej położone schronisko PTTK w polskich Tatrach, a jednak rezerwacje wciąż robi się z rocznym wyprzedzeniem, tu szarlotka od zawsze smakuje wyśmienicie, niedźwiedź co rusz zagląda do spiżarni, a Biała Dama ponoć nadal strąca taterników z Zamarłej Turni. Od blisko stu lat schronisko prowadzi jedna rodzina - słynny ród Krzeptowskich.
Pod choinką ładnie wyglądają książki okazałe i bogato ilustrowane. Taka jest "Biblioteka szaleńca. Największe kurioza wydawnicze" Edwarda Brooke-Hitchinga (Rebis), encyklopedia książek dziwnych, tajemniczych i groźnych. Autor pisze m.in. o książkach śmiercionośnych, pisanych krwią czy też oprawionych w ludzką skórę, książkach, które zwiodły cały świat, wydaniach tak małych, że są niewidoczne gołym okiem i tych większych od człowieka. To nowa, bogato ilustrowana praca autora cenionej trylogii "Atlas lądów niebyłych", "Złoty atlas" i "Atlas nieba".
Dysponujemy mnóstwem danych na temat II wojny światowej, lecz często trudno je spójnie i zrozumiale przedstawić. Jean Lopez, Nicolas Aubin, Vincent Bernard i Nicolas Guillerat wybrali formę infografii, która pozwoliła ogarnąć tę obfitość informacji i zwizualizować je, co pozwala zrozumieć rozmaite aspekty historii. Książkę "II wojna światowa. Infografiki" opublikował niedawno Rebis.
"Sapiens", część 1: „Narodziny ludzkości. Opowieść graficzna" (WL) to znana opowieść o historii ludzkości w nowej odsłonie graficznej. Jak to możliwe, że mało znaczące zwierzę stało się władcą planety Ziemia, zdolnym rozszczepiać atom, latać na Księżyc oraz manipulować kodem genetycznym? "Sapiens. Opowieść graficzna" to opowieść, która czerpie idee i pomysły z przetłumaczonego na 60 języków i sprzedanego w nakładzie 16 milionów egzemplarzy światowego bestsellera "Sapiens. Od zwierząt do bogów". Książka jest efektem współpracy Yuvala Noaha Harariego, belgijskiego ilustratora Davida Vandermeulena oraz francuskiego twórcy komiksowego Daniela Casanave’a. To pierwszy z czterech tomów nowej serii.
Powieść "Droga Panią Bird" (Wydawnictwo Literackie), która przedstawia II wojnę światową oczami brytyjskich dziewczyn i kobiet, nominowana była do British Book Awards, Pełna ciepła i humoru, podnosząca na duchu opowieść o zwykłych Brytyjkach stawiających czoło wojennej nawałnicy jest debiutem A.J. Pearce. Autorka inspirowała się prawdziwymi listami wysyłanymi przez czytelniczki do gazet podczas II wojny światowej. Na podstawie książki powstaje serial telewizyjny. W przygotowaniu także sequel powieści.
„Czuły narrator”
Przedświąteczna nowość Czytelnika to "Stara miłość" Sándora Márai'ego. To chronologicznie skomponowany wybór twórczości węgierskiego pisarza. Tom rozpoczyna pierwsze opowiadanie kilkunastoletniego Máraia. W kolejnych utworach czytelnik obserwuje narodziny i rozwój talentu, śledzi jego poszukiwania tematów, zainteresowań i stylów, podejmowanych lub na zawsze porzuconych przez autora w późniejszych powieściach.
Wśród świątecznych nowości są "Wigilijne opowieści" (W.A.B.) - antologia 12 opowiadań polskich autorów, każde opatrzone świątecznym przepisem, "Cyberpunk Girls" (Uroboros) – zbiór opowiadań polskich autorek, oddających klimat cyberpunka, najbardziej przebojowej dziś przygodowej gry akcji, a także "Ogień nie zabije smoka" Jamesa Hibberda (W.A.B.) – obszerna książka o powstawaniu serialu "Gra o tron", "opatrzona kolorowymi zdjęciami, zawiera niepublikowane dotąd fakty zza kulis serialu, wywiady z autorami i twórcami, opisuje ich sukcesy i porażki podczas kręcenia serialu" - jak kusi wydawca.
W zeszłym roku królową gwiazdkowych prezentów była Olga Tokarczuk, której książki po odebraniu przez pisarkę literackiego Nobla biły rekordy sprzedaży. W tym roku ma na to szansę "Czuły narrator" (WL) - pierwsza książka Tokarczuk po Noblu, zbierająca sześć esejów i sześć wykładów - m.in. mowę noblowską, wygłoszoną rok temu w Sztokholmie. (PAP)
autor: Agata Szwedowicz
aszw/ wj/
