Muzeum Sztuki w Łodzi podsumowało mijający 2017 rok, w którym obchodzono stulecie polskiej awangardy - artystycznego nurtu, który radykalnie zmienił sposób myślenia o sztuce. Placówka przygotowała wystawy, projekty badawcze, edukacyjne, konferencje naukowe i wydawnictwa.
Wiktoria Witek z Muzeum Sztuki przypomniała, że w Łodzi świętowanie stulecia awangardy rozpoczęło się na przełomie 2016 i 2017 r. Publiczność mogła zobaczyć dwie komplementarne ekspozycje, podejmujące zagadnienia rytmu i tańca.
Pierwsza z nich "Poruszone ciała. Choreografie nowoczesności", obierając za punkt wyjścia praktykę i teorię rzeźbiarską Katarzyny Kobro, opowiadała o idei organizacji ruchu w przestrzeni. W ramach wystawy Muzeum Sztuki zorganizowało wraz z Uniwersytetem Łódzkim konferencję naukową "Jak myśli ciało? Cielesno-ruchowe praktyki doby modernizmu".
Druga z ekspozycji "Muzeum rytmu" została zrealizowana w odwołaniu do traktujących o pojęciu rytmu pism Henriego Lefebvre'a, a także Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego.
Jak informuje Witek, w tym roku w ramach 100 lat awangardy zorganizowano cztery kolejne wystawy - "Enrico Prampolini. Futuryzm, scenotechnika i teatr polskiej awangardy"; "Organizatorzy życia. De Stijl, polska awangarda i design"; "Superorganizm. Awangarda i doświadczenie przyrody" oraz "Montaże. Debora Vogel i nowa legenda miasta". "Dwie z nich największą uwagę zwracały na wzajemne relacje środowisk awangardowych, dwie kolejne kładły szczególny nacisk na relacje awangardy w stosunku do różnych dziedzin kultury: nauki oraz filozofii i krytyki artystycznej" - wyjaśnia.
Zdaniem Witek niezwykle ważne były przygotowane przez Muzeum Sztuki wydarzenia poza granicami naszego kraju. W Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia w Madrycie zorganizowano wystawę "Katarzyna Kobro i Władysław Strzemiński. Prototypy awangardy". Była to pierwsza tak obszerna, monograficzna prezentacja prac obojga artystów w jednym z najważniejszych muzeów sztuki nowoczesnej na świecie. Ekspozycję obejrzało ponad 100 tys. widzów.
Jak informuje, pokłosiem wystawy są dalsze planowane prezentacje twórczości Kobro i Strzemińskiego, m. in. w słynnym Centres Pompidou w Paryżu.
W Instytucie Polskim w Dusseldorfie do 19 stycznia 2018 można zobaczyć ekspozycję "Słowo kłamie - oko nigdy. Nowoczesność w fotografii polskiej 1918-1939". Ostatnia wystawa zagraniczna przygotowana przez muzeum w ramach obchodów to "Bliskość linii prostej. Performatywność awangardy" odbywająca się - do końca lutego - w Instytucie Polskim w Berlinie.
Witek zwróciła uwagę, że wystawy, które muzeum zaprezentowało w 2017 r. poza programem 100-lecia awangardy, to przede wszystkim projekty, których celem było przybliżenie polskiej publiczności ważnych, choć niekiedy pozostających w cieniu postaci współczesnej sceny artystycznej. Można było zobaczyć prace najważniejszej postaci sceny artystycznej lat 70-tych ub. wieku Izraela - Nahuma Teveta, dzieła czołowego artysty wczesnego amerykańskiego konceptualizmu Stephena Kaltenbacha oraz Igora Krenza - artysty wizualnego, zajmującego się filmem i fotografią.
Muzeum Sztuki zaprezentowało również m.in. ponad 100 rysunków Wacława Szpakowskiego, jednego z prekursorów sztuki abstrakcyjnej oraz prace Francoisa Morelleta, twórcy geometrycznych abstrakcji, skupionego na zagadnieniu ruchu w obszarze dzieła i w jego odbiorze.
Placówka kontynuowała współpracę z Akademią Sztuk Pięknych w Łodzi, tworząc cykl warsztatów edukacyjnych dotyczących upubliczniania sztuki. Prowadziła działalność wydawniczą. Za opracowanie książek z serii poświęconej 100-leciu awangardy otrzymała główną nagrodę w organizowanym przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów przeglądzie Muzeum Widzialne.
W ramach projektów badawczych ukazała się także książka Iwony Luby i Ewy Pauliny Wawer "Władysław Strzemiński – zawsze w awangardzie. Rekonstrukcja nieznanej biografii 1893-1917", będąca efektem kwerend m.in. w rosyjskich archiwach wojskowych. Autorki prezentują nieznane fakty z życia Strzemińskiego, zaangażowanego w I wojnę światową, jeszcze nie artysty, stawiając śmiałe tezy dotyczące jego biografii.
Jak informuje Witek w 2017 roku realizowano obszerny program publiczny, na który składały się m.in. międzynarodowe sympozja naukowe i konferencje, wykłady, seminaria, spotkania z artystami i kuratorami, dyskusje i projekcje filmowe. Zrealizowany został także projekt - Awangarda bez granic, polegający na udostępnieniu części kolekcji osobom niedowidzącym i niewidomym, niedosłyszącym i niesłyszącym a także osobom ze spektrum autyzmu.
Za symboliczny początek polskiej awangardy uznaje się otwarcie 4 listopada 1917 roku I Wystawy Ekspresjonistów Polskich w siedzibie krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Awangarda miała zasięg ogólnoeuropejski i w decydujący sposób wpłynęła na rozwój nowoczesnej myśli estetycznej oraz praktyki artystycznej na całym świecie. Związani z nią twórcy prezentowali nowe spojrzenie na formę i funkcję sztuki, a wyróżniające ją cechy – otwartość na eksperyment, nieustające poszukiwanie nowych form – bezpośrednio wpłynęły na działalność kulturotwórczą późniejszych pokoleń. Polska stanowiła w owym czasie ważny ośrodek tego ruchu, a rodzimi artyści wnieśli do niego oryginalną jakość.
By nadać tej rocznicy odpowiednią rangę, trzy muzea, które posiadają najbogatsze zbiory sztuki awangardowej – Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Krakowie i Muzeum Sztuki w Łodzi – wyszły z inicjatywą obchodów stulecia awangardy. Obchody odbywały się pod honorowym patronatem prezydenta Andrzeja Dudy oraz pod auspicjami Polskiego Komitetu ds. UNESCO. (PAP)
autor: Jacek Walczak
jaw/ agz/
