Władysław Strzemiński. Z wystawy "Powidoki Awangardy. Strzemiński i jego uczniowie"
Ponad 180 dzieł Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego, obejmujących pełne spektrum ich działań artystycznych, zostanie pokazanych na wystawie "Une avant-garde polonaise: Katarzyna Kobro et Władysław Strzemiński" w Paryżu. Otwarcie ekspozycji odbędzie się we wtorek. W wernisażu wystawy, który odbędzie się o godz. 18 w paryskim Centre Pompidou, weźmie udział wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński.
Współorganizatorami ekspozycji są: Centre Pompidou w Paryżu, Muzeum Sztuki w Łodzi oraz Instytut Adama Mickiewicza - w ramach międzynarodowego programu kulturalnego "POLSKA 100", realizowanego jako część Programu Wieloletniego "Niepodległa" na lata 2017-2022.
Jak przypomniał w rozmowie z PAP dyrektor Instytutu Adama Mickiewicza Krzysztof Olendzki, zagraniczna część obchodów stulecia niepodległości Polski odbywa się pod hasłem: "Zainspirowani przeszłością, tworzymy przyszłość". "Największą inspiracją jest polska twórczość artystyczna z początków odrodzonego państwa polskiego. Sztuka tego czasu to przede wszystkim polska awangarda, której najbardziej emblematycznymi postaciami są Katarzyna Kobro i Władysław Strzemiński. To dwoje artystów, którzy pomiędzy zrewolucjonizowaną i awangardową Moskwą oraz niezrewolucjonizowanym, ale również awangardowym Paryżem rozpoczęli działanie, którego celem było stworzenie nowych jakości w sztuce" – powiedział.
Jak dodał, na drodze między Moskwą i Paryżem stanęła Łódź. "Stała się ona centrum nie tylko polskiej awangardy, ale również awangardy europejskiej. Dzisiaj doświadczenia artystów z tamtego okresu – Kobro, Strzemińskiego i wielu innych – są rozwijane przez polskich artystów głównie sztuk wizualnych. Jak spojrzymy na historię polskiej sztuki to dostrzeżemy, że przez cały czas swojego trwania jest awangardowa, poszukuje nowych rozwiązań i stosuje je znacznie wcześniej niż artyści z innych krajów" – zwrócił uwagę Olendzki.
Dyrektor IAM podkreślił, że ekspozycja w paryskim Centre Pompidou "jest pierwszą od bardzo dawna kompletną wystawą dzieł tych autorów". "Poprzednio współpracowaliśmy z Muzeum Sztuki w Łodzi przy wystawach Kobro i Strzemińskiego w Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia w Madrycie oraz w Moderna Museet w Malmo. Jednak były to wystawy mniejsze. Ta wystawa jest właściwie kompletna i będzie zawierała zarówno dzieła z Muzeum Sztuki w łodzi, jak również dzieła wypożyczone od kolekcjonerów prywatnych i galerii właściwie z całego świata. Dość wspomnieć, że jest to bardzo cenna kolekcja. Nawet nie przypuszczałem, że dzieła polskich artystów mogą być tak bardzo cenione przez ubezpieczyciela" – powiedział.
Według Olendzkiego, umieszczenie wystawy w jednym z najważniejszych miejsc prezentujących sztukę nowoczesną stanowi okazję do przybliżenia twórczości Kobro i Strzemińskiego publiczności francuskiej i globalnej. "Centre Pompidou to miejsce odwiedzane codziennie przez tysiące zwiedzających z całego świata. W trakcie trwania wystawy będą prezentowane nie tylko dzieła tych artystów, ale będą organizowane również sympozja, prezentacje filmów dokumentalnych i filmów artystycznych, poświęconych ich twórczości" – poinformował.
Na wystawie pokazanych zostanie przeszło 180 prac, wśród nich obrazy, rzeźby, kompozycje przestrzenne, projekty wzornictwa przemysłowego i architektoniczne. Zaprezentowany zostanie niemal cały dorobek Kobro i znaczna część prac Strzemińskiego. Dzieła pochodzą także m.in. ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Warszawie oraz z Yad Vashem w Jerozolimie. Kuratorami ekspozycji są: dyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi Jarosław Suchan i Karolina Ziębińska-Lewandowska z Centre Pompidou. Dopełnieniem wystawy będzie katalog, wydany w wersji francuskiej i angielskiej przez wydawnictwo Skira.
Jak powiedział PAP Suchan, ekspozycja ma ukazać Kobro i Strzemińskiego jako artystów o wielkim znaczeniu dla międzynarodowej awangardy. "Pokażemy ich nie tylko jako twórców oryginalnych koncepcji artystycznych, ale też osoby postrzegające sztukę jako narzędzie, za pomocą którego można przekształcać świat. To bardzo ciekawa wartość, wnoszona przez twórczość Kobro i Strzemińskiego. W ich przekonaniu wszystkie formalne innowacje miały służyć przekształcaniu rzeczywistości albo sposobu widzenia świata, a - co za tym idzie - myślenia o świecie. Dlatego ujęliśmy ich twórczość w ramy idei +realnej utopii+, czyli działania z jednej strony związanego z przekonaniem, że sztuka może nas doprowadzić do nowego, lepszego świata. Natomiast realność tego utopijnego myślenia wiąże się z tym, że Strzemiński i Kobro nie wierzyli, że ten nowy, lepszy świat da się wprowadzić za pomocą jednego rewolucyjnego aktu. Uważali, że jest to proces" - wyjaśnił dyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi.
Wystawę "Une avant-garde polonaise: Katarzyna Kobro et Władysław Strzemiński" będzie można oglądać do 14 stycznia 2019 r.
Władysław Strzemiński (ur. 1893 r. w Mińsku Białoruskim, zm. 1952 r. w Łodzi) był teoretykiem sztuki, malarzem, projektantem, pedagogiem, pionierem konstruktywistycznej awangardy w Polsce lat 20. i 30. XX w., a także twórcą teorii unizmu. W 1920 r. poślubił rzeźbiarkę, z pochodzenia Rosjankę Katarzynę Kobro (ur. 1898 r. w Moskwie, zm. 1951 r. w Łodzi), z którą w 1922 r. przyjechał do Polski. Na początku lat 30. XX w. małżeństwo zamieszkało w Łodzi.
Para należała do czołowych, awangardowych grup artystów lat 20.: "Blok", "Praesens" oraz "a.r.". Dzięki staraniom tej ostatniej w Muzeum Sztuki w Łodzi powstała Międzynarodowa Kolekcja Sztuki Nowoczesnej, która stała się impulsem do rozwoju łódzkiego muzeum. Po raz pierwszy zbiory udostępniono w 1931 r. Kolekcja obejmuje dzieła m.in. artystów z kręgu kubizmu, futuryzmu, dadaizmu, surrealizmu i unizmu.
Małżeństwo Strzemińskich rozpadło się po II wojnie światowej. Kobro żyła w nędzy i chorowała. 21 lutego 1951 r. w domu opieki zmarła na raka. Strzemiński w latach powojennych wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi. W 1950 r. decyzją ówczesnego ministra kultury i sztuki Włodzimierza Sokorskiego został zwolniony z uczelni. Artysta zmarł na gruźlicę 26 grudnia 1952 r. Podczas pobytu w szpitalu pracował nad "Teorią widzenia", jednak nie zdołał jej ukończyć. Odręczne notatki dopracowywali po śmierci artysty jego byli studenci, wśród nich Jerzy Mackiewicz i Stefan Krygier.
Więcej o losach Kobro i Strzemińskiego można przeczytać w książce autorstwa historyczki sztuki i dziennikarki Małgorzaty Czyńskiej pt. "Kobro. Skok w przestrzeń", która ukazała się w 2015 r. nakładem Wydawnictwa Czarne. (PAP)
autor: Daria Porycka
dap/ itm/
